Imposter Sendromu

Imposter sendromu; kişilerin iş dünyasında başarılarını hak etmediklerini düşünmeleri ve kendilerinden şüphe duymaları olarak tanımlanmaktadır. Kişilerin kendilerini sahtekar gibi hissetmelerine neden olan bu psikolojik durum dönem dönem her çalışanın başına gelebilmektedir. Peki ya sizin yoğun uğraşlar sonucunda elde ettiğiniz bir başarı için şüpheye kapılmış hissettiğiniz oldu mu? Başarılarınız hep şanslı olmanızla mı ilgili yoksa gerçekten emeklerinizin karşılığını mı aldığınızı düşünüyorsunuz? Biraz fazla şanslı olduğunuzu düşünüyorsanız sahtekarlık sendromuna kapılmış olabilirsiniz.

Imposter Sendromu Nedir?

Psikoloji literatüründe imposter sendromu, bireyin geçmiş başarılarını göz ardı etmesi ve kendini yetersiz hissetmesi, beceriksiz olduğunu düşünmesine neden olan duygu durum bozukluğu olarak tanımlanır. Bütün başarılarını şans faktörüne bağlayan ve bu nedenle kendini farklı biri gibi tanıttığına inanan kişinin yaşam kalitesi olumsuz şekilde etkilenmektedir. Sahtekarlık sendromuna sahip olan kişiler kendi başarılarını içselleştiremez ve başkalarının aksini belirtmesi de düşüncelerini değiştirmez. İş hayatlarının bir döneminde sahtekar olarak tanımlanmaktan korkan kişiler iş süreçlerini bu korku ile sürdürür. İlk kez 1978 yılında ABD’li psikologlar Pauline Rose Clance ve Suzanne Imes tarafından tanımlanan bu duygu durum bozukluğunun her 4 kişiden 1’inde görüldüğü düşünülmektedir.

Imposter Sendromu Tipleri Nelerdir?

Birçok kişi, başarıya rağmen kendini yetersiz hissedebilmektedir. Ancak herkes bu duyguyu aynı şekilde yaşamaz. Imposter sendromu tipleri, bireyin düşünce kalıplarına göre farklı şekillerde ortaya çıkar. Farkındalık sayesinde, kişinin iç çatışmalarını anlaması ve aşması kolaylaşabilmektedir. Ayrıca, bir imposter sendromu testi ile hangi tipe daha yakın olduğunuzu keşfetmeniz mümkündür.

• Mükemmeliyetçi: Küçük hataları bile büyük başarısızlık gibi görür. Kusursuzluk arayışı baskı yaratır.
• Uzman: Tam bilgi sahibi olmadan kendini yetersiz hisseder. Sürekli daha fazlasını öğrenme ihtiyacı duyar.
• Doğuştan Yetenekli: Başarıyı zahmetsizce elde etmesi gerektiğine inanmaktadır; zorlanınca kendinden şüphe etmektedir.
• Yalnız Kurt: Yardım istemek zayıflık gibi gelir. Başarıyı ancak tek başına elde edebileceğine inanmaktadır.
• Süper Kişi: Her alanda başarılı olmayı hedefler. Yetersiz kaldığında suçluluk hissi yaşar.
• Aşırı Özgüvenli (Ters Imposter): Gerçekte yetersiz olsa da kendini aşırı donanımlı hisseder ve bu da yanıltıcıdır.

Kimlik hırsızı sendromu olarak da anılan bu durum, kişinin kendi emeğini küçümsemesine neden olur. Bu duygular zamanla hem içsel kaygıyı artırır hem de kişinin gerçek potansiyeline ulaşmasını engeller.

Imposter Sendromu Belirtileri

Imposter sendromu ne demek sorusunun cevabı, aslında içsel bir çatışmayı tanımlar. Kişi ne kadar başarılı olursa olsun, hak etmediğine inanmaktadır. Bu nedenle sürekli kendini sorgular ve çevresine karşı tetikte olur. Ayrıca, sıkça rastlanan imposter sendromu belirtileri arasında mükemmeliyetçilik ilk sıradadır. Çünkü en ufak bir hata bile büyük başarısızlık gibi algılanabilmektedir. Bununla birlikte, başarıyı şansa bağlama, içsel değeri küçümseme ve sürekli yetersizlik hissi de yaygındır. Kimi zaman kişi, kendi çabasını görmezden gelmektedir. Üstelik çevresinden gelen övgüleri bile inandırıcı bulmamaktadır. Dolayısıyla, bu duygular zamanla öz güveni zayıflatır.

İş Hayatı ve Imposter Sendromu

İş dünyasında rekabetin ve performans baskısının artması, imposter sendromu yaşayan bireyler için tetikleyici olabilmektedir. Çalışan, terfi alsa da başarılarını şans eseri kazanmış gibi hissedebilmektedir. Üstelik bu durum sadece kariyerin başında olanlarla sınırlı değildir, yıllardır aynı görevde olanlar bile benzer duygular yaşar. Her yeni görevde içten içe hak etmiyorum korkusu doğar. Özellikle yoğun beklenti altında, yapılan her iş yeterli gelmemeye başlar. Bu noktada, kişi kendi kimliğini sorgulamaktadır ve başkasının hayatını yaşıyormuş gibi hissedebilmektedir. Bu nedenle bazı uzmanlar bu durumu kimlik hırsızı sendromu olarak da tanımlamaktadır. Zamanla öz güven azalır, stres artar, üretkenlik düşer. Ancak farkındalık kazanıldığında bu döngü kırılabilmektedir. Çünkü gerçek başarı, iç ses değil, somut emekle ölçülmelidir.

İş Hayatında Imposter Sendromu Neden Ortaya Çıkar?

İş hayatında başarı baskısı ve sürekli kıyas, imposter sendromunun temel nedenlerinden biridir. Kişi ne kadar ilerlese de içten içe hiçbir şeyi hak etmediğini düşünmek duygusuyla baş etmeye çalışır. Özellikle mükemmeliyetçilik ve dış onaya duyulan ihtiyaç, bu süreci daha da zorlaştırır. Ayrıca, ekip arkadaşlarının başarılarıyla kendini kıyaslamak, kişide yetersiz hissetme duygusunu derinleştirir. Zamanla, kişi ne yaparsa yapsın yetmeyeceğini zanneder. Başarının ardındaki emek görünmez olur, şans ya da başkalarının etkisi ön plana çıkar. Dolayısıyla birey, bir gün gerçeğin ortaya çıkacağına inanarak sürekli tetikte yaşar. Bu psikolojik baskı, iş performansını ve öz güveni ciddi biçimde etkiler.

Neden Başarılarımızı Sahiplenemiyoruz?

Sahtekarlık sendromu en sık mükemmeliyetçi, kaygılı ve gerçekten başarılı kişilerde görülmektedir. Hayatı boyunca birçok başarı elde eden bu kişilerin genellikle ait olmadıklarını düşündükleri bir yerde olduğu veya yaptıkları işle ilgili şüpheleri olduğu ifade etmektedir. Kendini yetersiz görmek gibi bir bozukluğa sahip olan kişilerin en önemli ortak özelliği sahip oldukları başarılardır. Kadınlarda daha sık görülen bu duygu durum bozukluğunun yetişme tarzı ve çevre faktörü ile tetiklenebileceği düşünülmektedir. Toplum tarafından atanan roller, aşırı mükemmeliyetçi ebeveynler ve belirli cinsiyetlere atanan belirli roller bu sendromun gelişmesine zemin hazırlamaktadır. Sahtekarlık sendromundan kurtulmak için öncelikle kendinize karşı geliştirdiğiniz bilinçsiz önyargılardan uzaklaşmanız gerekmektedir. Bilinçsiz önyargılarınızın tespit edilmesi ile başarılarınızı kucaklama şansınız ciddi oranda artış göstermektedir.

Imposter Sendromunu Yenmek İçin Neler Yapabiliriz?

Imposter sendromunu yenmenin ilk adımı, bu duyguyu fark edip adını koyabilmektir. Çünkü bastırılan düşünceler zamanla büyür ve içsel çatışmayı derinleştirir. Bunun yerine, başarılarınızı küçümsemek yerine somut örneklerle değerlendirmeye çalışın. Örneğin, geçmişte başardığınız işleri kendinize hatırlatın. Ayrıca, yalnız olmadığınızı bilmek de önemlidir, bu sendromu birçok başarılı insan zaman zaman yaşamaktadır. Bu nedenle güvendiğiniz kişilerle duygularınızı paylaşmak, gerçeklik algınızı güçlendirir. Yüksek beklentileri yeniden gözden geçirmek ve kendinize daha şefkatli yaklaşmak süreci kolaylaştırır. Günlük küçük başarıları not almak ise öz güveninizi pekiştirir. Tüm bunlara rağmen bu duygu ağırlaşırsa, bir uzmandan destek almak sağlıklı bir adımdır. Çünkü bazen iyileşme, yardım isteme cesaretiyle başlar.

Sık Sorulan Sorular