Denetim, finansal bilgilerin ve kayıtların incelenmesi ve bu finansal bilgilerin doğru ve adil olup olmadığı konusunda denetim firmasının görüş vermesiyle sonuçlanan bir süreçtir. Denetim fonksiyonu sayesinde, hissedarlar, işletme yöneticileri, bankalar, devlet gibi bilgi kullanıcıları denetlenen işletmenin hesaplarının doğru ve adil olduğuna dair güven duyar ve işletmeyle ilgili önemli kararlarını bu güven duygusuyla alabilir. Başka bir deyişle, bilgi kullanıcıların istedikleri bilgilere bağımsız ve belirlenen standartlara uygunluk derecesi değerlendirilmiş olarak ulaşmaları amacıyla bağımsız denetime ihtiyaç duyarlar. Öte yandan, denetim sayesinde tespit edilen eksiklikler ve hataların belirlenmesiyle işletmenin iç kontrollerini ve süreçlerini de iyileştirilmesine katkısı bulunmaktadır.
Bağımsız ve sağlam bir denetim sonrasında, işletmenizde meydana gelen önemli hataları veya usulsüzlükleri belirleyebilir, işletmenizi geliştirmek için profesyonel bakış açısına ulaşabilir ve işletmenizin mevcut performansı hakkında kredi verenleriniz nezdinde güvenilirlik sağlayabilirsiniz. İşletme olarak bugün nerede olduğunuzu bilmek, hedeflerinize ulaşmanıza yardımcı olacak etkili bir stratejik plan oluşturmanın ilk adımı sayılabilir.
Denetim hizmetinin özellikleri şöyle özetlenebilir:
- Bir işletmenin finansal bilgilerini incelemek için yapılan sistematik bir prosedürdür.
- Muhasebe prosedürleri ve yasal mevzuat konusunda uzman olan denetçiler tarafından yürütülür.
- Doğru ve dürüst hazırlanmış finansal tabloların incelenmesi sonucunda işletmenin işlemleri hakkında güvence sağlar.
- İşletmenin tüm işlemlerinin ve beyanlarının muhasebe prosedürlerine ve standartlarına uygun olmasına yardımcı olur.
- Bir çok amacı bulunsa da temel amacı hata, hile ve yolsuzlukların tespit edilmesini sağlamaktır.
Neden Denetim Gereklidir?
Bir denetim veya güvence raporuna ihtiyaç duymanızın bir çok nedeni olabilir. Bunlardan en önemlileri arasında işletmenizin mevzuatlara uyum gereksinimlerinizi karşılamak, yatırımcılarınıza güvence sağlamak ve süreçlerinizi ve kontrollerinizi gözden geçirmek sayılabilir.
Denetim gören işletmelerin büyük çoğunluğunda, belirli mevzuat gereği denetim yaptırılması gerekmektedir. Çoğu büyük ve orta ölçekli şirket, kanunen, her mali yılın sonunda bağımsız bir denetimden geçmek zorundadır. Denetime tabi şirketler Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre şöyle belirtilmiştir:
Denetime Tabi Şirketler
Aşağıda belirlenen üç ölçütten en az ikisinin eşik değerlerini art arda iki hesap döneminde aşan büyük ve orta ölçekli şirketler denetime tabidir:
- Aktif toplamı 30 milyon Türk Lirası
- Yıllık net satış hasılatı 40 milyon Türk Lirası
- Çalışan sayısı 125 kişi
Buna ek olarak, aşağıdaki üç ölçütten en az ikisinin eşik değerlerini art arda iki hesap döneminde aşan sermaye piyasası araçları bir borsada veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen ancak SPK kapsamında halka açık sayılan şirketler de denetime tabi şirketlerdir:
- Aktif toplamı 15 milyon Türk Lirası
- Yıllık net satış hasılatı 20 milyon Türk Lirası
- Çalışan sayısı 50 kişi
Ancak, işletmenizin bir denetime ihtiyaç duymasının başka nedenleri de olabilir. Aşağıdaki durumlarda işletmeniz için bir denetim gerekebilir:
- Bankanızdan planladığınız yatırımlar için finansal destek sağlayabilmek için,
- İşletmenizin yönetim kurulu, yöneticileri ya da yatırımcıları gibi paydaşlarının işletmenizin düzgün bir şekilde yönetildiğini anlayabilmesi için,
- İşletmenizi büyütmek için,
- Halka arz süreci başlatarak teşkilatlanmış piyasalarda işletmenizin hisselerinin işlem görmesi için denetim hizmetlerinden faydalanmak isteyebilirsiniz.
Denetime Kimlerin İhtiyacı Vardır?
Denetime bilgi kullanıcıları adı verilen ve denetçinin görüşlerine güvenen ve işletme yönetimi tarafından açıklanan bilgileri kararlarında kullanan kişilerdir. Bunlar;
- Ortaklar
- Ortak olmak isteyenler
- Kredi verenler
- Yöneticiler
- Kamu kurumları
- Diğer karar alıcılardır.
Denetim Raporu Nedir?
Denetimin anlamı, kapsamı ve bilgi kullanıcılarına değindikten sonra denetim sürecini sonlandıran denetim raporunu da açıklamamız gerekir. Denetim hizmeti bir ticari işletmenin finansal tablolarının incelenmesi ve bunların kontrolü sırasında hata ve hileleri bertaraf etmek için gerekli destekleyici dokümanın toplanması sürecidir. Bu incelemeye ve mali kayıtların değerlendirilmesine dayanarak denetçi, işletmenin mali durumuna ilişkin görüşünü bir rapor şeklinde verir.
Denetim raporu hazırlanırken de denetçi, işletmenin finansal tablolarının muhasebe standartlarına uygun olarak hazırlanmasını, tüm yasal gerekliliklere uygunluğunu ve usulüne uygun olarak açıklanan tüm hususlarla kayıtların doğru bir şekilde sunulduğunu anlar. Bu durumda olumlu yönde görüş bildirdiği denetim raporunu işletme yönetimine sunar. Elbette her denetim raporu olumlu görüş içermez, şartlı olumlu görüş, olumsuz görüş ve görüş bildirmekten kaçınma gibi sonuçları içeren denetim raporları da vardır.
Denetimin Avantajları
İşletmeniz için denetim hizmetlerinden faydalanmadan önce denetimin sağlayacağı avantajları bilmeniz karar vermenizi kolaylaştıracaktır:
- Güvence sunar: Denetimin en büyük avantajı hiç şüphesiz tüm bilgi kullanıcılarına verecekleri önemli kararlarda yardımcı olabilecek güveni sağlamasıdır.
- Hataların ve hilelerin tespitini sağlar: İşletmenizde gerçekleşen hata ve hilelerini tespit etmesi sebebiyle işletmenizin verimliliğine olumlu yönde katkı sağlar. Ayrıca, bu tür hata ve hilelerin tespit edilmesi, çalışanlarınızın daha dikkatli ve özenli çalışmasını da tetikler.
- Yönetime görüş sunar: Bağımsız (dış) denetimler sırasında işletmenin elemanı olmayan ve konusunda uzman denetçiler tarafından işletmenizin tüm kayıtları ve işlemleri incelendiği ve raporlandığı için, yönetim olarak profesyonel bir görüş elde etme imkanını da yakalayabilirsiniz.
- Çalışanların sorumluluklarına konsantre olmasını sağlar: Denetim sırasında her çalışanınız kendi sorumluluğu konusunda bir hata, hile veya yolsuzluk olmaması adına daha özenli ve dürüst bir şekilde çalışır ve sorumluluklarına daha fazla konsantre olur.
- Mali tablolarınızın güvenilirliği artar: İşletmenizden bağımsız olarak denetlenerek elde ettiğiniz raporlar sayesinde hem işletmenizin hem de sunduğunuz finansal raporların güvenilirliği artar.
Denetimin Dezavantajları
Bütün bu avantajları sıraladıktan sonra dezavantajlarına da göz atmak gerekir. Bunları da aşağıda sıraladık:
- İşletmenize ek bir maliyet kalemi oluşturur: İşletmeniz için denetim hizmeti alırken, daha önce bütçenize dahil etmediğiniz ek bir maliyet kalemi daha doğmuş olacaktır. Öte yandan, denetim hizmeti sırasında kayıtlarınız derinlemesine incelendiğinden çalışanlarınız rutin işleri dışında denetim ekibine yardım edecek ve rutin işlerini tamamlamak için fazla mesai gibi diğer ek maliyet kalemleri de oluşabilecektir.
- Çalışanlarınızda huzursuzluk ve strese neden olabilir: İşletmenizin denetlenmesi doğası gereği çalışanlarınızın üzerinde baskı oluşturabilir. Rutin işleri dışında denetim ekibine yardım ederek zamanlarını harcayacakları için de rutin işlerinin zamanında tamamlanamaması onları strese sokabilir. Öte yandan, denetim ekibinin istediği belgelere veya sorduğu sorulara doğru cevap verememe düşüncesi de çalışanlarınızı olumsuz yönde etkileyebilecektir.
- Kesin güvence sağlamaz: Denetim hizmeti almanız işletmenizin güvenilirliğini artırsa da bu kesin bir güvence değildir. Denetim firmaları makul güvence sunarlar, bunun sebebi de işletme kayıtlarınızın tamamını değil, örnekleme yoluyla risk içerip içermediğine emin olacakları kadarını test ettikleri içindir.
- Denetçinin bilgi veya mesleki etik açısından yetersiz olması halinde denetimin hizmet kalitesi düşer: Denetim firması tarafından gönderilen denetim ekipleri işletmeler tarafından seçilmez. Dolayısıyla, muhasebe politikaları ya da mevzuatlara yeterince hakim olmayan denetçilerin gerçekleştireceği denetim hizmetinin sonuçları da kaliteye olumsuz yönde etki edecektir. Ayrıca, gerekli mesleki etiğine sahip olmayan denetçiler de denetimin kalitesini düşürür çünkü bu tip denetçiler hile ve yolsuzluğa yatkın olabilir. Başka bir ifadeyle, hile ve yolsuzlukları tespit etseler dahi görmezden gelebilir ya da çalışanlarınıza yaptırım da bulunabilir.
Idenfit’in sunduğu denetim yazılımı sayesinde tüm görev süreçlerinizi gerçek zamanlı kontrol ederek görevlerin yerinde ve zamanında yapılıp yapılmadığını denetleyebilirsiniz.
