İşten çıkış süreci ve dolayısıyla işten çıkış kodu çalışanları yakından ilgilendiren konulardır. Çalışanın istifası sonucu ya da işverenin isteği üzerine işi sonlandırılan bir çalışanın işten çıkış süreci doğru uygulanmalıdır. Sosyal Güvenlik Kurumu sistemine çalışanın işten çıkış sebebi doğru bir şekilde girilmelidir. Bunun için Sosyal Güvenlik Kurumu’nun işten çıkış kodları diye adlandırılan kodlar vardır.
İşten çıkış kodu ile çalışanın ne sebeple iş akdinin sona erdiği kısaca sistemde ifade edilir. Bu kodlar ayrıca iş sözleşmesinin sonlanmasından sonra işçinin sahip olacağı ya da kaybedeceği hakları da belirler.
Sigortalı işten ayrılış kodları, yalnızca çalışanın değil; işverenin de hakları ve sorumlulukları açısından önem taşır. İş sözleşmesinin sonlanması, sözleşmenin sonlanma sürecinin doğru bir şekilde tamamlanması gerekir.
İşten Çıkış Kodu Nedir?
İşverenlerin, işçilerin iş sözleşmelerinin sonlanmasının ardından Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmesi gereken kodlara işten çıkış kodu adı verilir.
4857 sayılı İş Kanunu’na göre; işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmalıdır. İşveren ayrıca fesih sebebini açık, kesin bir şekilde belirtmekle yükümlüdür. Kendisi hakkındaki iddialara karşı savunması alınmadan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı ya da verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez.
İşçinin ne sebeple iş akdinin sonlandırıldığı kendisine net bir şekilde yazılı ve açıklayıcı olarak bildirildikten sonra Sosyal Güvenlik Kurumu’na da işten çıkışın tarihi, nedeni ile birlikte bildirilmesi gerekmektedir. Kuruma yapılacak bu bildirim elektronik ortamda Sosyal Güvenlik Kurumu’nun sayfasından yapılmaktadır.
Sosyal Güvenlik Kurumu’na çıkış nedeni bildirimi yaparken kurumca belirlenmiş işten ayrılma kodları kullanılmalıdır. Sistemde çıkış bildirimi yaparken seçilen işten çıkış kod ile işten çıkarılan işçiye yapılan çıkış ödemesi uyumlu olmalıdır.
İşten çıkış süreçleri üzücü de olsa insan kaynaklarının yapması ve yürütmesi gereken görevlerdir. İdenfit insan kaynakları yönetimi yazılımı ile offboarding – işten çıkış sürecini maksimum iletişimle yönetin.
İşten Çıkış Kodları Neden Önemlidir?
İşten çıkış kodları, iş sözleşmesinin ne için, ne sebeple ve hangi tarafın talebi ile sonlandığını anlatır. Bu kodlar ayrıca sözleşmeni sonlanmasından sonra işçinin hangi haklara sahip olacağının ya da olmayacağının tespitini sağlar. İşten ayrılma kodları ile işçinin ihbar tazminatı, kıdem tazminatı ya da işsizlik maaşı alıp almayacağı tespit edilir.
Tazminat haklarının doğru bir şekilde belirlenmesi açısından Sosyal Güvenlik Kurumu sistemine iş sözleşmesi biten çalışanın işten çıkış kodu doğru bir şekilde girilmelidir. Sgk işten ayrılış kodları yanlış girildiğinde; işçi aslında hakkı olan çeşitli tazminatlardan mahrum kalırken işveren de çeşitli zorluklarla karşılaşabilir.
Sgk İşten Çıkış Kodları
Sgk işten çıkış kodları 2020 yılında şu şekildedir:
01 Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi
02 Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi
03 Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)
04 Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi
05 Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
08 Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle
09 Malulen emeklilik nedeniyle
10 Ölüm
11 İş kazası sonucu ölüm
12 Askerlik
13 Kadın işçinin evlenmesi
14 Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması
15 Toplu işçi çıkarma
16 Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer iş yerine nakli
17 İş yerinin kapanması
18 İşin sona ermesi
19 Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” no’lu kod kullanılır.)
20 Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” no’lu kod kullanılır.)
21 Statü değişikliği
22 Diğer nedenler
23 İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih
24 İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
25 İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
26 Disiplin kurulu kararı ile fesih
27 İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih
28 İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih
29 İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
30 Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” no’lu kod kullanılır.)
31 Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih
32 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih
33 Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi
34 İş yerinin devri, işin veya iş yerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih
37 KHK ile kamu görevinden çıkarma
38 Doğum nedeniyle işten ayrılma
39 696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş
40 696 KHK ile kamu işçiliğine geçilememesi sebebiyle çıkış
İşten Çıkış Kodu Nasıl Öğrenilebilir?
İşten çıkış kodlarını öğrenme için öncelikle işverenin kodu Sosyal Güvenlik Kurumu sistemine girmiş olması gerekmektedir. İşten çıkış kodumu nasıl öğrenebilirim diye merak edenler, işveren sisteme kodu girmişse e-devlet sistemi üzerinden 4A, 4B ve 4C sayfalarından işten çıkış kodunu öğrenebilir.
Dört Kodu ile İşten Çıkarılma
4 çıkış kodu belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi demektir. Bildirimli fesih de denen bu kodda; işçinin herhangi bir kusuru yoktur. İşveren, çalışanı geçerli bir nedenle ya da herhangi bir geçerli sebep olmadan işten çıkarmıştır.
İşten çıkış kodları 04 ile işten çıkarılan bir işçi aşağıdaki haklara sahiptir:
- Çalışanın kıdem tazminatı hakkı bulunmaktadır.
- Bu durumda işçiye ihbar süresi kullandırılmalıdır. İhbar süresi kapsamında işçiye günlük iki saatlik iş arama hakkı verilmelidir. İhbar süresi bildirilmeden çıkış yapılmışsa işçi ihbar tazminatına hak kazanacaktır.
- İşverenenin çalışan işçi sayısının en az otuz olduğu ve işçinin en az altı ay kıdemi bulunduğu durumlarda, işveren, iş sözleşmesini geçerli bir nedenle bitirmek zorundadır. Aksi halde işten çıkarılan işçi, sebepsiz ve geçerli bir nedene dayanmayan işten çıkarma iddiası ile işe iade davası açabilir.
- İşçinin eğer varsa kullanmadığı yıllık izin ücretleri, maaş alacakları gibi hakları ödenmelidir.
- İşçi, işsizlik maaşı almaya hak kazanır.
13 Kod ile Fesih
SSK kodları arasında yer alan bu kod, kadın çalışanları yakından ilgilendiren bir çıkış kodudur. Kadın çalışanların evlilik nedeniyle iş akdini sonlandırma hakkı ve tazminat alma hakkı bulunmaktadır. 13 numaralı kod, kadın çalışan evlendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde iş akdini feshetmişse işveren tarafından çıkış kodu olarak seçilebilir. Kadın işçinin çıkışı bu kodla yapılırsa işsizlik sigortası yardımı alamaz.
8 Kod ile Fesih
Emekli olacakları ilgilendiren bu kod, işçinin normal emekliliği, engelli raporuyla emekliliği ve toptan ödeme yapılması durumunda seçilir. Eğer işçi malulen emekli olacaksa dokuz kodu seçilir. Bu durumda çıkış yapıldığında işçiye işsizlik maaşı ödenmez.
İşten Çıkış Kodu ve İtiraz
Bazı sigortalı işten ayrılış kodları, işçiye sonraki çalışma hayatında zorluk çıkarabilir. İşçi, bu çıkış kodu nedeniyle iş bulmakta sıkıntı yaşayabilir.
İşveren, bu kodu haklı bir sebebe dayanarak vermişse elbette ortada itiraz edilecek bir durum yoktur ancak zaman zaman yanlış anlaşılmalar, işverenle ya da iş arkadaşlarıyla yaşanan anlaşmazlıklar sonucu işveren iş akdini sonlandırırken işçiye aslında hak etmediği bir kodu bilerek ya da bilmeyerek verebilir.
Örneğin; 29 kodu (işveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih) ile işten çıkarılmak işçi için olumsuz bir durumdur. Bu durumda işçi kıdem ve ihbar tazminatı ile işsizlik maaşı alamaz. İşçi verilen kodu hak etmediğini, bir iftiraya ya da yanlış anlaşılmaya maruz kaldığını düşünüyorsa maddi ve manevi tazminat davası açma hakkı vardır.
