Engelli Raporu Kapsamındaki Erken Emeklilik İşlemleri

Emeklilik, çalışma hayatının en önemli dönüm noktaları arasında yer alıyor. Emeklilik süreci, farklı kriterlere göre şekillenen çeşitli türlerde uygulanıyor. Yaşlılık, malullük ve erken emeklilik gibi seçeneklerin yanı sıra engelli bireyler için özel düzenlemeler içeren engelli emekliliği de büyük önem taşıyor. 2025 itibarıyla engelli emekliliği sürecinde çalışma gücü kaybı oranı belirlenirken, yeni bir yöntem uygulanmaya başlanıyor. Artık engellilik oranı hesaplanırken birden fazla hastalık yerine yalnızca en ağır hastalığın dikkate alınması planlanıyor. Bu değişiklik, bazı sigortalılar için emeklilik şartlarında farklılık yaratabiliyor. Bu yazıda, engelli raporuna dayalı emeklilik sürecini ve güncellenen kriterleri detaylarıyla ele alıyoruz.

Erken Emeklilik Hakkı Nedir?

Erken emeklilik, sigortalı çalışanların belirli şartları sağlamaları halinde normal emeklilik yaşından önce emekli olabilmeleridir. Türkiye’de erken emeklilik hakkı farklı gruplara ve özel durumlara göre değişmektedir.

Engellilik oranına göre değişen prim gün şartları uygulanıyor. Kanser, kalp yetmezliği, Parkinson, MS, böbrek yetmezliği gibi ağır hastalıklar bu kapsamda değerlendiriliyor. Bazı meslek gruplarında çalışan kişiler, yıpranma payı adı sayesinde daha erken emekli olabiliyor. Maden işçileri, sağlık çalışanları, polisler ve askerler gibi riskli işlerde çalışan kişiler için her yıl belirli bir ek prim günü ekleniyor. Böylece emeklilik yaşı öne çekiliyor. Örneğin, maden işçileri 50 yaşında, sağlık çalışanları ise 5 yıl erken emekli olabiliyor.

Erken Emeklilik Hakkından Kimler Yararlanabilir?

Erken emeklilik hakkından belirli koşulları sağlayan sigortalılar yararlanabiliyor. Türkiye’de erken emeklilik, sağlık durumu ve meslek grubuna göre uygulanabiliyor. Ayrıca, sigorta başlangıç tarihi ve prim ödeme süresine bağlı olarak bu hak farklı gruplara tanınıyor. Engellilik durumunda erken emeklilikle ilgili ağırlıklı olarak tam teşekküllü devlet hastanelerinden alınan doktor raporu belirleyici oluyor.

Malulen Emeklilik Hakkından Kimler Yararlanabilir?

Çalışma gücünün en az %60’ını kaybeden ve belirli prim gün şartlarını sağlayan sigortalılar bu haktan yararlanabiliyor. SGK tarafından yapılan değerlendirme sonucunda malul sayılan kişiler, belirli koşulları yerine getirdiklerinde erken emekliliğe hak kazanıyor. Buna ek olarak başkasının bakımına muhtaç hale gelen çalışanlar herhangi bir prim gün sayısı şartı aranmadan malulen emekliliğe hak kazanabiliyor.

Malulen emekliliğe neden olan hastalıklar arasında nörolojik hastalıklar, kalp ve damar hastalıkları, kanser, kas ve iskelet sistemi hastalıkları, görme ve işitme kaybı, böbrek ve karaciğer yetmezliği gibi organ yetmezlikleri  bulunuyor.

Psikiyatrik hastalıklar da belirli şartlarda malulen emeklilik hakkı sağlıyor. İleri derecede şizofreni, bipolar bozukluk ve demans gibi hastalıklar, kişinin iş hayatını sürdürebilmesini engellediğinde malulen emeklilik için başvuru yapılabiliyor.

Engellilik Maaşı Nasıl Hesaplanır?

Engelli maaşının hesaplanmasında prim gün ve sigortalılık süresi etkili oluyor. Daha fazla prim ödeyen kişiler, daha yüksek emekli maaşı alıyor. Çalışırken ödenen prim miktarı da emekli maaşının hesaplanmasında etkili oluyor. 

Bireylerin hangi sosyal güvenlik sistemine (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) bağlı oldukları da maaş hesaplamasını etkiliyor. Örneğin, Bağ-Kur’a bağlı çalışan birinin maaşı ile SSK’ya bağlı birinin maaşı farklı hesaplanabiliyor. 

Sigortalı olunan dönemde, çalışanın brüt maaşı (SGK’ya bildirilen kazanç) önemli bir faktör. Bu kazanç, emekli maaşının hesaplanmasında temel alınan tutarı oluşturuyor. 

Engelli Bireyler Erken Emekli veya Malulen Emekli Olmak için Nereye Müracaat Etmelidir?

Engelli bireyler erken emekli veya malulen emekli olmak için SGK il veya ilçe Müdürlüklerine başvuruda bulunması gerekiyor. Başvuru süreci, bireyin engel durumuna ve sigortalılık statüsüne göre değişiklik gösteriyor.

Engelli birey, bağlı olduğu SGK müdürlüğüne giderek erken emeklilik başvuru dilekçesi doldurmalıdır. Başvuru sırasında kimlik belgesi, engelli raporu, sigorta hizmet dökümü ve iş yerinden alınacak belgeler ibraz edilmelidir. 

SGK, bireyin engel oranını, sigorta başlangıcını ve prim günlerini değerlendirerek erken emeklilik hakkı olup olmadığını belirler. Onay alındıktan sonra birey engelli emekliliğinden yararlanabiliyor. 

Yeni Düzenlemede Engelli Emeklilik Koşulları Değişiyor mu?

Yeni düzenlemeler engelli emeklilik koşullarında bazı değişiklikler meydana getirmiştir.  Böylece 2008 öncesi ya da sonrası ilk defa sigortalı olanlar arasındaki farkın ortadan kaldırılarak norm ve standart birliğinin sağlanması amaçlanmıştır. Bu durumda sigortalıların %40 ila %49 arasında kayıp oranına sahip olanlar için 18 yıl sigortalılık süresi ve 4100 prim ödeme gün sayısı gerekmektedir. %50 ila %59 arasında kayıp oranına sahip olanlar için ise 16 yıl sigortalılık süresi ve 3700 prim ödeme gün sayısı aranacaktır.

2025 İtibarıyla Engellilik Oranı Hesabında Değişiklik Oldu mu?

2025 itibarıyla Balthazard formülü yürürlükten kaldırıldı. Yerine “Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği” uygulanmaya başladı. Önceki sistemde, birden fazla engeli veya hastalığı bulunan bireylerin engellilik oranı, Balthazard formülü kullanılarak hesaplanıyordu. Böylece toplam oran yükseltilebiliyordu. Ancak artık yalnızca en ağır hastalık veya engel temel alınarak çalışma gücü kaybı belirlenecek. Bu değişiklik, özellikle 2008 yılı Ekim ayından önce sigortalı olan bireylerin engellilik oranlarında azalmaya neden olabilir. Yeni yasa, mevcut engelli raporuyla henüz emeklilik başvurusu yapmamış sigortalılar için net bir hüküm içermiyor. Dolayısıyla bu kişilerin tekrar çalışma gücü kaybı değerlendirmesine tabi tutulma ihtimalleri bulunuyor. Bu nedenle, engelli bireylerin yeni düzenlemeleri yakından takip etmesi ve gerektiğinde uzman görüşü alması önemlidir.

Sık Sorulan Sorular