Herhangi bir sebep ile işine son verilen sigortalı işçilerin en merak ettikleri konuların başında ihbar tazminatı gelir. İhbar tazminatı, çalışana kanun tarafından tanınmış bir haktır.
Her çalışanın, ihbar tazminatı nedir, ihbar tazminatı nasıl hesaplanır, ihbar tazminatı süreleri ve ihbar tazminatı şartları gibi konular hakkında bilgi sahibi olması, gelecekte olası bir işten çıkarılma durumunda haklarını bilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.
Bu tazminatın alınması için hangi koşulların gerekli olduğu 4857 Sayılı İş Kanunu tarafından belirlenmiştir. İşveren, hangi durumlarda ihbar tazminatı ödemek durumunda olduğunu bilmeli ve iş akdini feshederken kanuna uygun bir şekilde hareket etmelidir.
İhbar tazminatı nedir?
İhbar tazminatı nedir sorusunun yanıtı, İş Kanunu’nda net olarak verilmiştir. Kanuna göre; işveren, çalışanın iş sözleşmesini sonlandırmadan önce işveren tarafından belirli bir süre önce bilgilendirilmelidir. Çalışana bilgilendirme yazılı bir şekilde yapılmalıdır.
İşveren bu bilgilendirmeyi çalışanın kıdemine uygun yapmalıdır. İşveren, çalışanın iş sözleşmesini sonlandırırken belli bir süre önce, uygun bir şekilde çalışanı bilgilendirmezse çalışanına ödemek zorunda olduğu tazminata ihbar tazminatı adı verilir.
İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmeleri için geçerlidir. Çalışan, öncesinde bir bildirim yapmadan işten çıkarsa bu durumda çalışan, işverene ihbar tazminatı ödemek durumunda kalır. İhbar tazminatında esas olan hem işçinin hem de işverenin mağdur olmasını önlemektir. İki taraf da iş akdini sonlandırırken İş Kanunu tarafından belirlenmiş ihbar sürelerinde durumu karşı tarafa uygun bir şekilde bildirmelidir.
İhbar Tazminatı Hangi Durumlarda Alınır?
İhbar tazminatı alma şartları şu şekildedir:
- İş Kanunu tarafından belirlenmiş ihbar sürelerine uymak
- İş sözleşmesinin belirli bir süre için yapılmış olması değil; belirsiz süreli iş sözleşmesi olması
- Herhangi bir bildirim süresi verneden iş akdini fesheden işveren olması durumunda iş sözleşmesini bildirim süresi vermeksizin fesih eden işveren olursa
- Geçerli sebep ya da sebeplerden dolayı işten ayrılma durumunda
İşten çıkan işçinin ya da işçisini işten çıkaran işverenin iş akdini fesih bildiriminin karşı tarafa ulaşması yeterlidir. Karşı tarafın kabulü, onayı gerekmez. Bildirim şüpheye mahal vermeyecek açıklıkta olmalıdır.
İhbar Tazminatı Süreleri Nelerdir?
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre fesih bildirimi yapıldıktan sonra ihbar tazminatı süreleri aşağıdaki gibidir:
- Hizmet Süresi 6 Aydan Az Sürmüş İşçi İçin: 2 Hafta (14 gün)
- Hizmet Süresi 6 Aydan 1,5 Yıla Kadar Sürmüş İşçi İçin: 4 Hafta (28 gün)
- Hizmet Süresi 1,5 Yıldan 3 Yıla Kadar Sürmüş İşçi İçin: 6 Hafta (42 gün)
- Hizmet Süresi 3 Yıldan Fazla Sürmüş İşçi İçin: 8 Hafta (56 gün)
Buna göre kıdem ihbar süresini belirler. İş Kanunu’nda ihbar tazminatı süresi hafta olarak belirtilmiştir. Buna göre en fazla alınabilecek ihbar tazminatı sekiz haftadır.
Çalışan eğer hakkı olmasına rağmen ihbar tazminatını alamazsa Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü’ne bir dilekçe ile başvurmalıdır. Hakkı olan ihbar tazminatını alamadığı için şikayette bulunmalıdır.
Çalışana, işine son verileceği mesai saati iş saati içerisinde söylenmez ise ihbar tazminatı süresi bir sonraki gün başlar. Hafta sonları ve resmi tatiller ihbar süresine dahil edilir.
İhbar Tazminatı Ne Kadar?
İhbar tazminatı ne kadar ve ihbar tazminatı nasıl hesaplanır soruları ihbar tazminatı ödemesi yapacak işverenlerin ve tazminat alacak çalışanların cevabını merak ettikleri sorular arasındadır. Çalışanın bulunduğu kıdem ihbar tazminatı hesaplanırken dikkate alınır. Kıdeme yani aynı iş yerinde çalıştığı süreye bağlı olarak yasanın belirlediği ihbar süresi esas alınır.
Bu tazminatın hesaplanması, işçinin çalıştığı süreye ve aldığı brüt ücrete göre yapılır. İhbar süresi kadar tazminat ödenir.
Buna göre; aylık 3000 lira brüt maaş alan işçi beş yıldır çalışıyorsa ve sekiz haftalık ihbar süresi dolmadan önce işten çıkarılırsa işveren sekiz haftalık ihbar ücretini 5600 lira olarak işverene ödemek durumundadır. İhbar tazminatında gelir vergisi ve damga vergisi olmak üzere iki ayrı yasal kesenek vardır.
İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Basit bir matematik hesabıyla ihbar tazminatının ne kadar olacağı hesaplanabilir.
İhbar tazminatı hesaplama yaparken bir aylık brüt maaş bir aylık süre olan otuza bölünür. Günlük maaş bulunur. Günlük maaş, bir haftalık süreyle yani yedi ile çarpılır. Haftalık maaş bulunur. Çalışanın kıdemine göre belirlenen ihbar süresi ile çarpılır.
Bir örnek ile daha açıklayıcı bir şekilde ihbar tazminatı hesaplaması şu şekilde yapılır:
Dört yıllık ve brüt 3000 lira maaşı olan bir çalışan için;
Günlük maaş: 3000/30=100
Haftalık maaş: 100×7=700
Dört yıllık çalışan olduğu için sekiz hafta baz alınır: 700X8=5.600 lira ihbar tazminatı hak eder. Bulunan bu tutar, brüt ihbar tazminatı tutarıdır. Brüt tutardan yasal kesenekler yapıldığında elde edilecek miktar net tutarı verir.
Kıdem Tazminatından Farkı Nedir?
Kıdem ve ihbar tazminatı zaman zaman birbirine karıştırılabilir.
- Kıdem tazminatı, bir iş yerinde en az bir yıl boyunca çalışan bir işçinin belli şartlarda iş sözleşmesinin sona erdirilmesi sonucunda ödenecek tazminata verilen addır.
- İhbar tazminatı ise bir iş yerinde en az bir gün çalışan işçinin ihbar süresine uyulmadan işten çıkarılması ya da istifa etmesi durumunda taraflardan birinin diğerine ödemek zorunda olduğu tazminattır.
- Kıdem tazminatında damga vergisi haricinde yasal kesenek yoktur.
- İhbar tazminatında ise iki yasal kesenek vardır.
- İhbar tazminatı, işten çıkan işçinin ya da işçisini işten çıkartan işverenin yasada belirlenen ihbar süresine uymadığı takdirde ödemesi gereken tazminattır.
- Kıdem tazminatı ise işten ayrılan çalışana uygun şartların bulunması halinde işveren tarafından ödenen tazminattır.
İhbar Süresinde İş Arama
İşine son verilen işçi hayatını idame ettirebilmek ve ihbar süresi bittikten sonra vakit kaybetmeden yeni işine başlayabilmek için iş aramak durumundadır. İş kanununa göre, işten çıkarılacağı bildirilen işçiye yeni bir iş araması için günde iki saat izin verilmelidir. Bu iki saatlik süre, mesai saatleri içinde olacaktır.
İki saatlik iş arama izni kullanan işçinin maaşından iki saatlik izin süreleri kesilmez. İşçi eğer isterse iki saatlik izinleri tek bir seferde toplu olarak kullanabilir. İşveren, çalışanına yeni bir iş bulması için iki saatlik izin hakkını kullandırmazsa maaşını yüzde yüz zamlı olarak ödemek durumunda kalacaktır.
İhbar Tazminatı Ödenmeyen Durumlar
Bazı durumlarda ihbar tazminatı ödenmez. İş Kanunu’na göre bazı durumlarda bildirimsiz çıkış hakkı vardır.
- Kadın çalışanın evliliği durumunda; kadın çalışan iş sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda çalışan ihbar tazminatını hak edebilir ancak ihbar tazminatı alamaz.
- Deneme süresi olması durumunda; işçi de işveren de deneme süreci kapsamında bildirimsiz olarak sözleşmeyi feshedebilirler.
- Çalışanın emeklilik sebebiyle işten çıkması durumunda, bildirim gerekmez ve ihbar tazminatı hak edilmez.
- Askerlik sebebiyle işten çıkış durumunda da önceden bir ihbar süresi yoktur.
- İş sözleşmesinin belirlenmiş bir süreyi kapsaması durumunda zaten sözleşmenin bitiş tarihi önceden belli olduğu için ihbar süresi bildirimine gerek yoktur.
- İşçi ve işverenin birlikte çalışmasının mümkün olmadığı durumlarda ihbar süresi yoktur ve iş sözleşmesi derhal sonlandırılabilir.
İhbar Tazminatı Ödeme Süresi Nedir?
İşçinin, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte ihbar tazminatına hak kazanmasıyla ihbar tazminatının derhal ödenmesi gerekmektedir. İhbar tazminatı zamanında ödenmezse, faiz uygulanır. İhbar tazminatı için uygulanacak olan faiz temerrüt tarihinden itibarendir.