Çoğu şirket için çalışan maaşları şirketin en büyük giderini oluşturur. Çalışanlarına aylık olarak ödediği parayı brüt olarak değil net olarak vermeyi tercih eden firmalar için ise her ay maaşların değişken tutarlarının hesaplanması gerekir. Çünkü maaşlar üzerinden yapılan vergilendirmeler içinde bulunan ay ve dilime göre değişkenlik gösterir. Personel maliyet analizi ve hesaplamalarında maaş, şirketin mali durumu ve planları için de kritik önem taşır.
Personel maliyet analizi, insan kaynakları yönetiminde işe alım, işten çıkarma, eğitim uygulamaları gibi birçok sürece etki eder. İşletmenin sahip olduğu finansal kaynaklar insan kaynaklarının yapılanmasını her bakımdan biçimlendirir. Kurumun personellerine ayırdığı bütçenin doğru şekilde yönetilmesi etkili bir insan kaynakları planlaması ile mümkündür. Farklı niteliklere sahip elemanların işverene maliyeti ve kurumun ihtiyaç duyduğu iş gücü doğru analiz edilmelidir.
2020 Yılı Personel Maliyeti Hesaplamaları
Her yıl olduğu gibi 2020 yılı için de toparlanan asgari ücret tespit komisyonu, çalışanlara ödenebilecek en düşük ücretin brüt tutarını 2943 TL olarak duyurdu. Bu bağlamda asgari ücretle çalışanların şirketlerine olan maliyetleri ise yaklaşık 3500 TL hesaplanmaktadır. Çalışanın şirkete olan maliyeti hesaplanırken brüt ücret üzerinden SGK primi ve işsizlik sigortasının işverene ait olan bölümü maaşın üzerine eklenir.
Asgari ücretle çalışan yani 2943 TL maaşı olan bir personel için firma SGK primi olarak yaklaşık 460 TL, işsizlik sigortası primi için de 60 TL gibi bir harcama daha yapar. Ancak bu tutarlar farklı kriterlere sahip işletmecilerce farklı şekilde hesaplanabilir. Gerekli şartları sağlayan firmalar için bazı vergi indirimleri söz konusu iken bazı firmalar için bu olanaklı değildir.
2020 yılı içinde hesaplanacak personel maliyetleri için bir diğer değişken ise çalışanla yapılan ödeme şekli sözleşmesidir. Eğer işveren çalışanıyla yaptığı iş anlaşmasında maaşı brüt olarak vermeyi vadediyorsa çalışana ödenen tutar aylık olarak değişkenlik göstermez. Ancak çalışanla yapılan anlaşmada net bir ücretten bahsediliyorsa vergi dilimine göre bordrolandırılacak ücret de değişkenlik gösterir.
İnsan Kaynakları ve Maaş Hesaplama
Çalışanın işverenle yaptığı anlaşma, aylık olarak verilecek ücretin tutarını net bir şekilde belirtebileceği gibi brüt olarak da belirleyebilir. Bu iki farklı durumda maaş hesaplama aynı şekilde yapılsa da sonuçları hem kurum hem de çalışan için değişkenlik gösterir. Bu nedenle işe alım yapılırken insan kaynaklarının verilecek ücret konusunda adayları aydınlatması gerekir.
İşletme brüt maaş ödemeyi tercih ederse çalışanın maaşı dahil olduğu gelir vergisi dilime göre değişkenlik gösterir. Bu nedenle çalışan her ay maaşını hesaplama ihtiyacı duyabilir. Bu süreç içinde hem çalışanın kaygılarını azaltıp performansının bu durumdan etkilenmemesini sağlamak hem de maaş ödemeleri sürecinde ortaya çıkabilecek hatalı uygulamaların takibine destek olmak insan kaynaklarının ödevlerindendir.
İnsan kaynakları çalışanların maaşları ve maaşları üzerinden yapılan kesintileri doğru anlamalarını sağlamak için personelleri çeşitli şekillerde bilgilendirebilir. Bordrolama işlemi ile maaşta yer alan ya da maaştan kesilecek tüm kalemlerin açıkça görülmesi sağlanabilir. İletişim hatalarının önüne geçilerek hem iş gücü hem de motivasyon kaybının önüne geçilebilir.
Personel Seçimi ve Personel Giderleri
İşletmeler personel seçimlerinde farklı yaklaşımlarla bulunabilir. Bazı şirketler yetkinliği en üst düzeyde olan adayları işe alarak onlara yüksek maaşlar teklif ederken bazı şirketler yetkinliği yeter seviyede olan adayları tercih ederek onları ortalama bir maaş bandına oturtur. Görünüşte bu şirketler işçilik maliyeti açısından tasarruf yapmış gibi görülebilir. Ancak genellikle bu şirketler kendi elemanlarını kendi yetiştiren kurumlardır.
Çalışanlarına yatırım yaparak ihtiyaç duyduğu personel yeterliliğini yakalan firmalar personel giderleri arasına yoğun eğitimler ve iş gezileri de dahil eder. Aslında bu tarz uygulamalar hem çalışanın motivasyonu hem de şirketin ihtiyaç duyduğu iş gücünü yaratması bakımından büyük önem taşır. Üstelik bu bakış açısı ile yetiştirilen personeller daha uzun süreler bağlılık ile çalışma eğilimi gösterir.
Çalışanına yatırım yapmak için personel giderlerine ayrılan bütçesini artıran işletmeler, verimlilik bakımdan da büyük kazanç sağlar. Personellerine değerli hissettiren ve onlara mesleklerinde ihtiyaç duydukları alanlarda gelişme fırsatı sunan şirketler sadece çalışanlarında değil müşterileri ve iş ortaklarında da olumlu algı oluşturur. Böylelikle yapılan ufak bir yatırım birçok kazanç sağlar.
Maaş Hesaplama ve Maaşta Yer Alan Unsurlar
Çalışanların işverenleri ile yaptığı anlaşmaya göre aylık olarak aldıkları ücret brüt ya da net olarak ödenebilir. Eğer maaş brüt olarak ödenecekse işverenin çalışan için ödediği tutar her ay aynı kalırken çalışana ulaşan miktar farklılaşır. Bunun sebebi çalışanın maaşından kesilen vergi tutarı, SGK ve işsizlik sigortası primidir. SGK ve işsizlik primi sabit iken vergi tutarı içinde bulunan dilime göre atış gösterir.
Net maaş tutarını öğrenmek isteyen personeller brüt maaşlarından SGK primi işçi payı, işsizlik sigortası fonu, gelir vergisi ve damga vergisi kalemlerini çıkartır, sonuç net maaşı verecektir. Çalışanlarına net maaş ödemesi yapan işletmeler ise her ay brüt ücret tutarını hesaplamak durumundadır. Bu hesaplamalar sırasında personelin durumuna göre ek ödemelerden ve yardımlardan da söz edilebilir.
Asgari geçim indirimi AGİ, bu yardımlar arasında en çok bilinendir. Aslında AGİ personelin medeni durumuna göre değişkenlik gösteren bir çeşit vergi affıdır. Kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişilerin toplam gelirden vergi dışı bırakılmasıyla tutar hesaplanır ve devlet adına işveren eliyle ödenir. Tutar ise personelin sahip olduğu çocuk sayısına ve eşinin çalışma duruma göre değişkenlik gösterir.
İnsan Kaynakları ve Giderlerin Yönetimi
İnsan kaynakları yönetimi için personellerin verimliliğini arttırmak ve onların potansiyellerini gerçekleştirmelerini sağlamak önemli bir görevdir. Bu görev için insan kaynaklarına belli bir bütçe ayrılması gerekir. Personellerin motivasyonunu arttıracak etkinlikler, çeşitli mesleki eğitimler ve iş ortamlarındaki iyileştirmeler bütçenin harcanacağı başlıca giderler olarak nitelendirilebilir. Bu nedenle personel maliyetleri denildiğinde sadece maaş ödemeleri anlaşılmamalıdır.
İnsan kaynakları var olan bütçeyi olabilecek en geniş anlamda değerlendirmeyi hedefler. Bunun için personellerin ihtiyaçları, kurumun ihtiyaçları ve kurumun dahil olduğu sektörün trendleri öne çıkar. Bazı işletmelerde ekip ruhu oluşturmak ve müşterilere karşı alışılmış bir görünüm sunmak için tek tip kıyafet, iş üniforması uygulamasına gidilebilir. Bunun gibi durumlarda personele sağlanan kıyafet giderleri de personel maliyetleri arasında değerlendirilebilir.
Şirketlerin personellerine ayırdığı bütçe ve personellerin ihtiyaç duyduğu bütçe arasındaki farklılığın uçuruma dönüşmesini engelleyen insan kaynakları, birçok farklı açıdan çalışan ile şirket arasında köprü görevi görür. Şirket çalışanlarına yapmak istediği yatırımları insan kaynakları aracılığıyla iletirken insan kaynağı uzmanları sürecin her iki taraf için de olabilecek en verimli şekilde tamamlanmasını olanaklı kılar.
Personel maliyet analizi ile ilgili planlama yapılırken;
- İşletmede yer alan her kademeden personel göz önünde bulundurulmalı,
- Vergilendirilme, asgari ücret ya da AGİ gibi kalemlerdeki değişiklikler sürekli kontrol edilmeli,
- İşe alım ya da mülakatlar aşamasında oluşabilecek maliyetler plana dahil edilmeli,
- Çalışanların etkili çalışabilmek için ihtiyaç duyduğu ekipmanların güncel bedelleri sürece eklenmeli,
- Personellerin bireysel farklılıkları ve yeterlilikleri göz önüne alınmalı,
- Hazırlanan raporun var olan durumu olabilecek en iyi şekilde fotoğraflamasına özen gösterilmelidir.
