Uzaktan çalışmada iş kazası, covid-19 pandemi süreci ile birlikte gündemde yerini almıştır. İşverenler, uzaktan çalışma sürecinin başından sonuna çalışanın sağlığından ve güvenliğinden sorumlu hale gelmiştir. Uzaktan çalışma ile aslında işçilerin evleri ‘işyeri’ konumuna gelmiş ve işyerinde gerçekleşen kazalar ‘iş kazası’ olarak nitelendirildiği için de bu kavramın içeriği tartışmaya açılmıştır.
Uzaktan çalışmada iş kazası kavramını kullanabilmek için kazanın gerçekleştiği durumda işin ‘işveren tarafından yürütülmekte olan iş sebebiyle’ olması gerekir. Öyleyse ‘uzaktan çalışmada iş kazası kavramının detayları nelerdir, uzaktan çalışmada iş sağlığı ve güvenliği nasıl sağlanır ve uzaktan çalışmada iş sağlığı ve güvenliğinin kanuni dayanağı nedir?’ sorularının cevaplarını sizler için derledik.
Uzaktan Çalışmada İş Kazası Kavramı
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde ‘iş kazası’ kavramı, işyerinde veya işin yapılışı sırasında meydana gelen kaza. Ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğüne zarar veren olay şeklinde tanımlanır. Kaza işyerinde gerçekleşmemiş olsa bile işin faaliyeti sırasında meydana geldiyse bu durum iş kazasıdır. Bu noktada iş kazasının, uzaktan çalışmada dahi olsa iş sırasında meydana gelip gelmediği çok önemlidir.
Uzaktan çalışmada iş kazası gibi kavramlar uzaktan çalışmaya geçildikten sonra tartışmaya açık hale gelmiştir. Bunlar; evin işyeri sayılıp sayılmayacağı, evde gerçekleşen kazanın iş kazası olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği gibi. Ancak şu anki durumda yasadan anlaşılacağı üzere; evde yaşanan her kaza iş kazası olarak sayılmaz. Kazanın ‘iş kazası’ sayılması için yapılan iş nedeniyle meydana gelmiş olması gerekir.
Kanun iş ile ilgili meydana gelen her olayı iş kazası saymış olsa da örnek üzerinden incelenir. Evde çalışanın yemek yaparken elini kesmesi veya sıcak suyun ocaktan üzerine dökülmesi gibi durumları iş kazası olarak nitelendirmek mümkün değildir. Teorik olarak bu kazalar iş kazası olsa da pratik olarak ispat yükümlülüğü doğmaktadır.
Uzaktan çalışmada iş kazası örneğin; çalışanın iş yapmak için kullandığı elektronik aletin yani bilgisayarın yanması. Bu nedenle çalışanın elektrik akımına kapılması veya bu durumdan zarar görmesi. İşte bu durum tam olarak iş kazası kavramı olarak nitelendirilmeye uygun bir örnektir.
İş kazası sayılan veya sayılmayan örneklerin yanına bir de ciddi derecede ortada kalan bir örnek verir. Uzaktan işçi çalışırken oturduğu sandalyeden düşer veya içtiği sıcak çay üzerine dökülür. İşveren her ne kadar iş güvenliği konusunda çalışana bilgilendirme yapmış olsa dahi böyle bir durum iş başında çalışanın başına geldiği için iş kazası olarak nitelendirilebilecektir.
Uzaktan Çalışmada İş Sağlığı ve Güvenliği Nasıl Sağlanır?
Evden çalışmada iş kazası kavramının akabinde uzaktan çalışmada iş sağlığı ve güvenliği kavramı gelir. Uzaktan çalışma süreci, işverenin çalışana karşı olan sorumluluğunu ortadan kaldırmadığı gibi yalnızca sınırlama getirir. Çalışan yine tam zamanlı ofiste çalışır gibi iş sağlığı için gerekli tüm periyodik muayenelere tabidir. Ayrıca çalışan uzaktan çalışma süresinde işyeri hekiminden yararlanır.
İş güvenliği konusunda işveren, çalışana gerekli tüm bilgilendirmeleri yapmalı ve gerekli olan tüm eğitimleri sağlamalıdır. Güvenlik için gerekli olan ekipmanları belirtmeli, ekipmanların nasıl kullanıldığı ile alakalı detaylıca bilgi vermelidir. Aksi taktirde doğacak sıkıntılardan dolayı malesef işveren sorumlu olur.
Uzaktan Çalışmada İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kanuni Dayanağı
İş Kanunu’nun 14/6 maddesinde uzaktan çalışma ilişkisinde işçinin iş sağlığı ve güvenliği ilişkisi düzenlenmiştir. Buna göre; işveren, uzaktan çalışan işçinin yapmış olduğu işin niteliklerini göz önünde bulundurmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek ve gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 4. maddesi hükümlerine göre; işverenin mesleki riskleri önlemek dahil tedbir almak zorunluluğu vardır. Ayrıca tedbirlere uyulup uyulmadığını denetlemek, işyeri araç ve gereçlerini sağlamak gibi yükümlülükleri vardır. İşveren, gelişen teknoloji gerekliliklerine göre her zaman çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliğini sağlaması gerekir.
Kaynakça:
