Yemek ve yol ücreti işçiye ödenmeli mi sorusu hem işçiyi hem de işvereni yakından ilgilendiren bir konudur. İşçi hakları, her grup işçinin 4857 sayılı İş Kanunu gereğince düzenlenen sorumluluk ve haklarıdır. İşçi sıfatına sahip her bir birey kanunlarla güvence altına alınan bu haklara sahip olduğunun farkında olmalıdır. İşveren ve işçilerin bilmesi gereken başlıca işçi hakları; maaş, sigorta, yıllık ücretli izin ve ücretsiz izin, kıdem ve ihbar tazminatı, haftalık tatil, fazla mesai ücreti, işe dönüş hakkı ve ara dinlenme süresidir.
İşçi yan hakları, bir işletmede çalışan performansını ve memnuniyetini artırmak amacıyla sunulan ek hizmetler ve faydalardır. Bu haklardan bazıları yasalarca zorunlu tutulurken bazı hakların sağlanması işverenin isteğine veya iş sözleşmesine bağlıdır. Örneğin; sosyal güvenlik ve sağlık sigortası yasalarca zorunlu tutulan haklardır. İsteğe bağlı olan haklardan bazıları ise yemek ve yol ücreti, spor salonu üyeliği ve çocuk bakım hizmetidir.
Günümüzde aslında işçilerine yan hak sağlayan işveren sayısında ciddi bir artış vardır. Sebebi ise işverenlerin çalışma koşullarını iyileştirdiği taktirde bunun şirkete dönüşünün daha avantajlı olacağını düşünmesidir. Bir diğer sebep de yan hakların vergiden muafiyet sağlamasıdır. Ayrıca yan haklar sayesinde şirkette sağlanan güvenli ve mutlu çalışma ortamı, işveren şirketini rakiplere karşı daha cazip ve tercih edilir duruma getirecektir.
İşverenin İşçiye Yemek Ücreti Verme Zorunluluğu Var Mı?
İş Kanunu, işverenin işçiye yapmak zorunda olduğu tek ödemenin asgari ücretin altında olmamak şartıyla ücret ödemesi olduğunu belirtmiştir. 2020 yılı için ise asgari ücret brüt 2.943 TL, net 2.324,7 TL olarak uygulanır. Ücret ödemesi dışında yapılacak yemek, servis gibi tüm ödeme ve sağlanacak her türlü menfaat iş sözleşmesi hükümlerine tabii olmaktadır. Bu nedenle işverenin işçilere yemek ücreti ödemesi veya iş yerinde yemek vermesi zorunlu değildir.
İşçilere yemek ücreti veren işletmeler ise Gelir Vergisi Kanunu çerçevesinde, yemek ücreti 2020 günlük KDV dahil 24,84 TL tutarında gelir vergisinden istisna tutulur. Ayrıca işçi yemek ücreti, işçilere nakit yerine Multinet, Sodexo, Ticket Restaurant ve Setcard gibi “yemek kartı” ile verilirse işverenler; SGK İşveren Hissesi, SGK İşçi Primi ve Damga Vergisi‘nden de muaf tutulur.
İşverenin İşçiye Avans Verme Zorunluluğu Var Mı?
Maaş ödemesinden önce işçinin işverenden talebi üzerine almış olduğu ücret ödemesine avans denir. 4857 sayılı İş Kanunu gereğince işçinin ücret ödemesi düzenlenmiştir. Fakat avans ödemesi ile ilgili herhangi bir düzenleme söz konusu değildir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda ise belirli koşullar çerçevesinde avans düzenlenmiştir.
Borçlar Kanunu’nda yer alan bu koşullar; işçinin zorunlu bir ihtiyacı olması, işverenin ödeyebilecek durumda olması ve avans miktarının işçinin hizmetiyle orantılı olmasıdır. Yasal hükümler sonucunda yine de işverenin işçiye karşı avans verme zorunluluğu söz konusu değildir. Ayrıca işverenin işçiye avans vermemesi haklı bir fesih gerekçesi değildir ve işçi bu sebeple işten ayrılırsa kıdem tazminatı hakkı kazanamaz.
İşverenin İşçiye Yol Ücreti Sağlama Zorunluluğu Var Mı?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işverenler işçilerinin yol ücretini karşılamak zorunda değildir. Ancak iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde hüküm yer alıyorsa böyle bir hizmet sağlanmak ya da yol ücreti ödemek zorundadır. Servis konusunda tek istisnai durum gece vardiyasında çalışan kadın işçilerdir. Bu durum, Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir.
Ulaşım hizmeti, işçiler için sürekli hale gelirse işveren için de zorunlu hale gelir. Servis hakkı işçinin sürekli hakkı haline dönüştükten sonra işverenin işçiye sormadan hizmeti kaldırılması oldukça sıkıntılıdır. Çünkü işverenin ulaşım hizmetini ortadan kaldırması çalışma şartlarında esaslı değişiklik olarak değerlendirilir. Bu durumda işçi, sözleşmesini haklı nedenle fesih edebilir. Böyle durumlara sebebiyet vermemek adına işveren karar alırken işçilerin onayını almalıdır.
İşverenin İşçiye Ara Dinlenme Süresi Verme Zorunluluğu Var Mı?
Ara dinleme süresi, 4857 sayılı İş Kanunu 68. maddesinde işçinin günlük çalışma saatine ve işin gereğine göre düzenlenmiştir.
- 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
- 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
- 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat olarak verilir.
Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız olacak şekilde verilir. Ara dinlenmesi işveren tarafından, iklim ve işin niteliği göz önünde bulundurularak sözleşmeler çerçevesinde işçilere aynı veya farklı saatlerde aralı olarak kullandırılabilir. Ayrıca ara dinlenmesi, çalışma süresinden sayılmaz. Öyleyse işveren, işçisine kanun hükümlerine uygun bir şekilde ara dinlenme süresi sağlamak zorundadır.