Haklı fesih, iş akdinin sözleşmede yer alan süre sona ermeden kanunda sayılan sebeplerle derhal ve kıdem tazminatına hak kazanarak sonlandırılması olarak ifade edilir. Çalışanın haklı fesih sebeplerini yerine getirerek sözleşmeyi feshetmesi yeterli değildir bir de feshi işverenine bildirme yükümlülüğü vardır. Haklı fesih sebepleri nelerdir ve haklı nedenle feshin süresi nedir gibi soruların cevaplarını sizler için derledik.
Haklı Fesih Nedir?
Haklı sebeple fesih, iş sözleşmesinde belirtilen süre öncesinde iş akdinin işçi veya işveren tarafından sonlandırılmasıdır. İşçilerin haklı nedenle fesih hakkı 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde gerekli şekilde düzenlenmiştir. Fesih hakkı, karşı tarafa yöneltilen tek taraflı irade beyanı ile iş sözleşmesinin derhal veya belirli bir süre sonra ortadan kaldırılabilmesi yetkisi veren bir haktır.
Haklı Fesih Sebepleri Nelerdir?
İşçilerin haklı sebeplerle feshi gerçekleştirebilmesi için kanunda belirtilen başlıklar altındaki ciddi ve önemli nedenlerden biri ile iş akdini feshetmesi gerekir. Aşağıda sayılan hallerden herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda işçi ihbar süresi ve ihbar tazminatı söz konusu olmadan iş akdini feshedebilir ve kıdem tazminatını almaya hak kazanabilir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde üç ana başlık altında sıralanmış feshin haklı sebepleri:
- Sağlık Sebepleri:
Haklı nedenle fesih hallerinden sağlık ana başlığı iki madde altında detaylandırılmıştır. Burada belirtilen hallerden herhangi birinin geçerli olabilmesi için mutlaka hastalığın resmi sağlık komitesi raporu ile ispatlanması gerekir. Tıbbi olarak belirlenememiş sağlık sebepleri, haklı fesih olarak kabul edilemez.
a)İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa,
b)İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.
- Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller:
a)İşveren iş sözleşmesinin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstererek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vererek veya sözler söyleyerek işçiyi aldatırsa,
b)İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna zarar verecek sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa,
c)İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşır veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır ithamlarda bulunursa,
d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa,
e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesaplanmaz veya ödenmezse,
f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.
- Zorlayıcı Sebepler:
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması durumunda geçerlidir. İş zorlayıcı sebeplerle bir hafta veya daha fazla süreli durursa, işveren her gün çalışan ücretlerinin en az yarısını ödemek zorunlu olacaktır. Bir hafta geçtikten sonra işveren çalışana ücret ödemekle yükümlü değildir fakat bu durumunda çalışanın fesih hakkı doğacaktır.
Haklı Fesih Nasıl Yapılır?
Haklı nedenle fesih bildirimi için yasal hüküm bulunmasa bile emsal kararlar bu konuda fikir verebilir. Emsal kararlara göre; çalışan feshinin sebeplerini açıkça ve makul şekilde belirtmelidir. Yine emsal kararlara göre haklı fesih bildirimi yazılı olarak yapılmalıdır. Ayrıca fesih bildiriminin noter aracılığıyla yapılması gerekir.
Haklı Nedenle Feshin Süresi
Haklı nedenle feshin kullanım süresi ile ilgili düzenlemeye 4857 sayılı İş Kanunu’nun 26. maddesinde yer verilmiştir. Kanunun 24. ve 25. maddesinde sayılan sağlık, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve zorlayıcı sebeplerle çalışan fesih hakkını, davranışın öğrenilmesinden başlayarak 6 gün ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren 1 yıl sonra kullanamaz.
1 yıllık süre çalışanın olayda maddi çıkar sağlaması durumunda uygulanmaz. Ayrıca haklı fesih sebepleriyle çalışan veya işverenin yukarıda öngörülen süreler içerisinde iş sözleşmesini feshetmesi durumunda tazminat hakları saklıdır. Çalışanın bu sürelerde iş sözleşmesini sonlandırmaması durumunda, bu süreyi takip eden herhangi bir fesih durumu haksız fesih olarak kabul edilir.
