Türkiye’de emeklilik yaşı ve şartları, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından belirlenen bir dizi kriter ve düzenlemeye tabidir. Emeklilik yaşı ve şartları, çalışanın sigorta başlangıç tarihine, prim gün sayısına ve yaşına bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Yaş Şartı
Genel olarak, Türkiye’de emekli olmak için belirli bir yaşa ulaşmak gereklidir. Bu yaş, 2022 itibariyle erkekler için 65, kadınlar için ise 60’tır. Ancak, prim ödeme gün sayısı ve diğer faktörlere bağlı olarak bu yaşlarda esneklik oluyor.
Emeklilik için belirli bir prim gün sayısını tamamlamak gerekir. Genel olarak, 2022 itibariyle erkekler için 7200 gün, kadınlar için ise 7200 gün (2028’den itibaren ise 9000 gün) prim ödeme şartı vardır. Bu şartları yerine getirmeyen kişiler emekli olamazlar.
Yaş haddinden emeklilik hakkında bilgi olmak için böyle buyrun!
Sigorta Başlangıç Tarihi
Çalışanın sigorta başlangıç tarihi de emeklilik şartlarını etkiler. Sigorta başlangıç tarihi, kişinin sigorta sistemine kaydının yapıldığı tarihi ifade eder.
İsteğe Bağlı Emeklilik
İsteğe bağlı sigorta 5510 sayılı kanunda; “kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tabi olmalarını sağlayan sigortadır.” Şeklinde tanımlanmıştır.
Kimler bu sigortadan yararlanır?
Türkiye’de ikamet edenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşlarından aşağıdaki şartlar aranır:
-5510 sayılı Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak durumunda olanlar,
-4/a kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak durumunda olanlar,
-Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olanlar,
-18 yaşını doldurmuş olanlar,
-İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunmuş olanlar isteğe bağlı sigortalı oluyor.
Yine belirtelim ki isteğe bağlı sigortalı olabilmek için T.C. vatandaşı olma şartı yoktur. Yasal olarak Türkiye’de ikamet etme şartı vardır. Ölüm sigortasından gelir/aylık alanlar isteğe bağlı sigortalı olabiliyor. Yine kendi sigortalılığı nedeniyle gelir (aylık değil) bağlanmış olanlar isteğe bağlı sigortalı olabilirler.
Bu kapsamda yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları isteğe bağlı sigortalı olma imkanından mahrum bulunurken kanun uyarınca “Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunanlardan Türkiye’de ikamet şartı aranmaz.”
Askerlik Borçlanması
Askerlik borçlanması tam anlamıyla askerlik görevini ifa etmiş olan Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşlarının askerlik sürelerini borçlanarak sosyal güvenlik sistemlerindeki emekliliklerine erken hak kazanabilmek amacıyla prim günlerine ekleyebilmelerini sağlayan bir avantajdır. Bu sayede vatandaş sanki askerlik zamanı süresince çalışmış sayılıyor. Böylece SGK prim süresine ekleme yapılıyor. Böylelikle beklendiğinden daha erken bir şekilde emeklilik sağlanıyor. Askerlik borçlanması ile birlikte tespit edilen sigortanın başlangıç tarihinden daha önceki tarihlerdeki süreler nedeniyle borçlandırılma halinde, hem sigortanın başlangıç tarihi borçlandırılan prim günü sayısı kadar geriye götürülür. Aynı zamanda hem de prim gün sayısı bu sebeple artar. Fakat askerlik görevinden önce sigortalı olanlar için sadece prim gün sayısında artış olur.
Askerlik borçlanması bedeli bilindiği üzere her sene artış gösterir. En güncelinden hesaplama sonuçları ve başvuru usulü Sosyal Güvenlik Kurumu üzerinden yapılıyor. Bundan ötürü ikametgâh adresine en yakın olan İl Sosyal Sigortalar Kurumuna gidilmesi gerekmektedir. Askerlik borçlanması için vatandaşın yanında Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Belgesi ve askerliğe ilişkin bilgi ve belgeleri barındıran evrak bulunmalıdır. Bu sayede askerlik borçlanması için gerekli olan formun doldurulması sağlanır. Başvuru için gerekli olan matbu form, e-devlet uygulaması üzerinden ya da SGK tarafından fiziki olarak veriliyor. Başvurunun dikkate alınması için; belgede boş alanın bırakılmaması ve doğru olan bilgilerle tamamlanması zorunludur.
Doğum Borçlanması
Annenin doğum yapması anında, primlerini ödeyememesi nedeniyle emeklilik haklarının tehlikeye girmesini engellemek için doğum borçlanması hakkı sunulmuştur.
Bu sayede anneler, doğum izni süresince prim ödememesine rağmen, emeklilik maaşı ve diğer sosyal güvencelerinden yoksun kalmazlar. Doğum borçlanması hakkı, genellikle annelerin sosyal güvenlik primlerini ödeyememesi durumunda kullanılıyor.
Ancak bazı durumlarda baba için de bu haktan yararlanma imkanı bulunmaktadır. Baba da çocuğun doğumundan sonra emekli olacaksa, doğum tarihine kadar olan süre için prim ödemesi yapamamış olabiliyor. Ayrıca bu durumda da doğum borçlanması hakkı kullanılabiliyor. Doğum borçlanması hakkı kullanabilmek için belirli şartlar bulunuyor. Öncelikle annenin, Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bağlı bir sigortalı olması gerekmektedir. Ayrıca çocuğun dünyaya gelmesinden önceki ve sonraki 10 sene arasındaki süre içinde prim ödenmesi gerekiyor.
Bu süre içinde prim yatırılmamış ise prim yatırılmamış olan süreyi borçlanarak emeklilik mümkün oluyor. Doğum borçlanması hakkının kullanılabilmesi için başvuru yapmak gerekmektedir.
Engellilik Durumu
Malulen emekli olabilmek için çalışma gücünde en az %60 kayıp olduğuna dair sağlık kurulu raporudur. Ayrıca kişinin malullük için gerekli sağlık kurulu raporunu almak üzere SGK’ya başvurduğu tarihte 1800 gün ödenmiş priminin olmasıdır.
Engellilerin emeklilik işlemleri diğer çalışanlarda olduğu gibi SGK tarafından yapılmaktadır. Engelliler erken emeklilik ya da malulen emeklilik işlemlerini SGK’ya müracaat ederek başlatabilirler.
