Teknolojinin gelişmesi, yapılan işlere her zamankinden daha fazla bağlı olduğu anlamına geliyor. Yakın zamana kadar ofis dışında çalışmak çalışma süresine dahil edilmiyordu. Pandemi ile birlikte çalışma saatlerinin dışında da çalışmak durumunda kalması bazı sorunları da beraberinde getirdi. Evden çalışmanın getirdiği çevrimiçi olma zorunluluğundan kaynaklanan baskı, boş zaman yönetimini ve çevrimdışı olmayı kısıtlar hale getirdi. Sonuç olarak bu durum ulaşılamama hakkı kavramının ortaya çıkmasına sebep oldu.
Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu’ndan çalışanlara mesai saatlerinden sonra çevrimdışı olma olanağı veren bir yönergeyi uygulamaya koymasını istedi. Bu uygulama, çalışanlara e-postalara tepki vermeme (ve hatta onları kontrol etmeme) ve mesai saatlerinden sonra telefonları açmama konusunda açık bir hak vermek şeklinde özetlenebilir. Benzer çözümler Yargıtay kararı sonucu 2017 Fransa’da da yürürlüğe girdi.
Ulaşılamama Hakkı Nedir?
Ulaşılamama hakkı, çalışanların normal çalışma saatleri dışında işten uzaklaşmalarına izin verir. Bu hak, temel olarak, her çalışanın, acil bir durum veya anlaşma olmadıkça, normal çalışma saatleri dışında mesaisini bitirmesine ve boş zamanlarını rahatsız edilmeden geçirebilmesi anlamına gelir. Ulaşılamama hakkının uygulamada nasıl olabileceği Nisan 2021 itibariyle İrlanda’da yürürlüğe giren uygulama kuralları üzerinden incelenebilir.
Kurallarda üç temel hak bulunuyor:
- Çalışanın normal çalışma saatleri dışında rutin olarak iş yapmak zorunda kalmama hakkı bulunur. Normal çalışma saatleri dışında çalışma konularına katılmayı reddetmekten dolayı cezalandırılmama hakkına sahiptir.
- Başka bir kişinin ulaşılamama hakkına saygı göstermesi gerekir.
- Çalışanların mesai saatleri dışında çalışmasını beklememek, dolayısıyla bu süre zarfında onlarla iletişim kurmaktan kaçınılmalıdır. Ulaşılamama hakkı ise bu noktada bu davranışı yasaklar ve çalışanlarına cihazlarını kapatma hakkı verir. Ayrıca uygun olunmayan zamanlar için otomatik e-posta gönderme hakkı da tanınır. Amaç, bir çalışan ile mesai saatleri dışında iletişim kurmak istediğinde yalnızca mesai saatleri içerisinde aktif olunacağına dair bilgilendirme yapmak ve buna teşvik etmektir.
Ulaşılamama Hakkı Hangi Ülkelerde Uygulanıyor?
- İrlanda, çalışanlara Nisan 2021 itibari ile ulaşılamama hakkını tanıdı. Çalışma saatleri dışında mail, telefon ve diğer mesajlara cevap vermeme hakkını yasallaştırdı.
- Arjantin, mesai saatleri dışında dinlenme ve ulaşılamama hakkı yasasını kabul etti.
- Avrupa Parlamentosu, ulaşılamama hakkını kabul etti. Raporda iş ve özel hayatın ayrılması yasayla desteklenmiş oldu.
- Fransa’da 2016 yılı itibariyle çalışanlar mesai saatleri dışında çevrimdışı olma, gelen mesaj ve aramalara cevap vermeme hakkına sahip oldu.
- Kanada, İrtibatı Kesme Hakkı Danışma Komitesi kurdu. Bu komite ile özellikle kadın çalışanlara ev işleri, çocuk bakımı gibi sorumluluklar nedeniyle daha fazla yardımcı olacağını belirtti. Birleşik Krallık’ta ise tasarı 2019’da önerildi ancak Covid-19 salgını nedeniyle ertelendi. Şimdilerde İstihdam Yasası’na irtibatı kesme hakkının dahil edilmesi yeniden görüşülüyor.
- Hollanda, Temmuz 2020’de ulaşılamama hakkına ilişkin bir yasa sundu. Yasa bekleme aşamasında bulunuyor. Kabul edildiği takdirde Hollanda’da bu yasanın uygulanacağı ülkeler arasında girecek.
Ulaşılamama Hakkının Yararları Nelerdir?
Çalışanların işlerini tamamlamak ve sorulara yanıt vermek için düzenli olarak mesai saatleri dışında çalışması bir şirket için ilk bakışta faydalı görünebilir. Bu durumun sürekliliği ise zarar verici olabilir. Bir günlük çalışmanın ardından gerektiği gibi dinlenemeyen ve mesai saatleri dışında çalışmanın stresine devam edemeyen çalışanların verimi düşebilir. Görevlerinde tükenmiş, daha az üretken ve hayal kırıklığına uğramış isteyebilir. Bu durum, şirkete zarar verebilecek şekilde çalışan motivasyonunu düşürebilir.
Ulaşılamama hakkı, bu zararı ortadan kaldırmak amaçlıdır. Çalışanların özel hayatına zaman ayırmasına teşvik eder. Bu durum sadece çalışanın refahını artırmaya yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda şirketin çalışanlarını önemsediğini göstermenin etkili bir yoludur. Çalışan mutluluğunu sağlama ve yeni çalışanları çekmeye yardımcı olabilecek bir şeydir.
Daha fazla şirket, çalışanın evden daha kalıcı bir şekilde çalışmaya devam etmesinin yollarını keşfettikçe, yeni iş arayan birçok kişi için de ulaşılamama hakkı çok çekici olabilir. Kuruluşlar, bu nitelikte bir şey sunmamayı seçerlerse, bir rakibin bunu yapabileceğini her zaman hatırlamalıdır.
