İş Kazalarında İşverenin Yükümlülükleri

İş kazalarında çeşitli önlemler ve tedbirler alınsa da zaman zaman yeterli gelmeyebilir. İş kazasının tanımı, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nca yapılmıştır. Bu kanun ile iş kazasının, bir iş kazası sayılabilmesi için hangi koşulların olması gerektiği belirlenmiştir.

İş kazalarında kazanın bildiriminin kanun tarafından belirlenen sürede yapılması ve  kaza geçiren işçiye gerekli sağlık müdahalesinin ivedilikle yapılması büyük önem taşımaktadır. Olası iş kazası durumlarında, hem işverenin hem de işçinin haklarını ve sorumluluklarını bilmesi gerekmektedir. Aksi halde, kazayı geçiren işçi mağduriyet yaşayabilir veya işveren, iş kazası sonrasında çeşitli cezalar ödemekle yükümlü olabilir.

İş Kazası Nedir?

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre iş kazası tanımı yapılmıştır. Buna göre iş kazası;

• Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,
• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş sebebiyle,
• Sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş sebebiyle,
• Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi sebebiyle,
• Asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
• Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında gerçekleşen; sigortalıyı hemen ya da sonradan bedenen veya ruhen özre uğratan kazaya verilen addır.

İş Kazalarında Yapılması Gerekenler Nelerdir?

• İşveren, kaza geçiren çalışana sağlık durumunun gerektirdiği  sağlık hizmetini sağlamakla yükümlüdür.
• İşveren mümkün olan en kısa süre içerisinde sağlık ekiplerinin kaza geçiren çalışana ulaşmasını sağlamak ve çalışanı sağlık kuruluşuna ulaştırmak zorundadır.
• İşveren, kazayı yasal süre içerisinde SGK’ya bildirmekle yükümlüdür.
• İşveren, kaza ile ilgili kayıt oluşturmalıdır.

İş Kazası Kaç Gün İçinde Bildirilir?

İşveren, iş kazasını, kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirmelidir. Hastane de iş kazası bildirimi yapabilir ve bu bildirim iş yeri e-bildirge sisteminde görülebilir. Ancak hastanenin iş kazası bildirim süresi on iş günüdür.

Bunun için işveren hastanenin bildirimini beklemeden iş kazası bildirim süresi olan üç iş günü içinde bildirim yapmalıdır.

Yasal bildirim süresini geçen işverenler para cezası ödemek durumunda kalacaktır.

İş Kazalarında Bildirmeme Cezası 2020 Yılında Ne Kadar?

İş kazasını geç bildirme ya da bildirmeme durumunda, işverenlere, iş yerinde çalışan işçi sayısı ile iş yerinin tehlike sınıfı dikkate alınarak idari para cezası uygulanır.

Bu para cezasının yanı sıra işverenden, iş kazası geçiren işçinin geçici iş göremezlik ödemeleri de faizi ile birlikte alınır.

2020 yılı itibariyle, iş kazasını geç bildirme halinde Bakanlık tarafından belirlenen idari para cezaları;

• ‘Az tehlikeli’ ve ondan az çalışanı olan iş yerleri için 3092 Türk lirası,
• Elliden fazla çalışanı olan ‘Çok tehlikeli’ tehlike sınıfındaki iş yerleri için  9276 Türk lirası olarak belirlenmiştir.
• Bu para cezası miktarları, çalışan sayısına ve tehlike sınıfına göre değişkenlik gösterebilir.

İş Kazası Bildirim Girişi Nasıl Yapılır?

Sosyal Güvenlik Kurumu’na iş kazası bildirimleri elektronik ortamda yapılabilmektedir. Elektronik ortamın yanı sıra doğrudan müracaat edip yazılı olarak da bildirim yapmak mümkündür.

E-bildirim, e-devlet sayfasından yapılabilmektedir. Elektronik ortamda iş kazası bildirim girişi yapılmasının ardından başka bir şekilde bildirim yapılmasına gerek yoktur.

İş Kazası Tutanağı Nasıl Tutulur?

İş kazasının gerçekleşmesinin ardından ilk olarak kazayı geçiren çalışana gerekli sağlık yardımları sağlanmalıdır. Sonrasında ise iş kazası tutanağı hazırlanmalıdır.

• İş kazası tutanağı, bildirim formu olarak da bilinir.
• Bu tutanak, işveren tarafından düzenlenir.
• Tutanakta kazanın nasıl gerçekleştiği ile ilgili bilgiler ve eğer varsa kazaya tanıklık edenlerin ifadeleri yer alır.
• Bu tutanakta, kaza geçiren işçinin kimlik bilgileri ile işe başlama tarihi, kazanın gerçekleştiği tarih bilgisi bulunmalıdır
• Kaza tarihinde çalışan işçi sayısı ve kaza tarihinde kazayı geçiren işçinin saat kaçta işbaşı yaptığı bilgisi ve iletişim bilgileri de tutanakta yer alır.
• Tutanakta ayrıca kaza sonucu işçinin herhangi bir uzuv kaybı olup olmadığı da belirtilmelidir.

İş Kazası Tutanağı Tutulmazsa Ne Olur?

İş kazaları her iş yerinde önlemler alınsa dahi gerçekleşebilen kazalardır. Bu kazaların önüne geçmek için işveren, iş sağlığı ve iş güvenliği kurallarına dikkat etmelidir.

Kurallara uyarak kaza riski azaltılsa da zaman zaman beklenmedik, öngörülemedik iş kazaları olabilir. İş sağlığı ve iş güvenliği kurallarına uyulmayan bir iş yerinde ise iş kazalarının yaşanılması kaçınılmaz olabilmektedir. 

İş yerinde bir iş kazası yaşandığında, işveren gerekli sağlık müdahalelerinin yapılıp kaza geçiren işçinin sağlık kuruluşuna ulaştırılmasını sağladıktan sonra kazayla ilgili tutanak tutmalı ve kaza bildirimini yasal sürede kuruma yapmalıdır.

Kaza tutanağı tutulmazsa ve kaza bildirimi yasal sürede yapılmazsa işveren, işçi ya da işçi yakınları tarafından kazanın üstünü örtmeye çalışmakla suçlanabilir, mahkemeye başvurulabilir.

İş Kazasında İşverenin Tazminat Sorumluluğu

İşverenin, iş kazası nedeniyle tazmin sorumluluğu olması için;

• İş kazası tanımına uyan bir kazanın olması,
• İş kazası sonucunda, kazaya uğrayan işçinin fiziksel veya ruhsal bir zarara uğraması
• Yahut kazanın ölüm ile sonuçlanması  ve uygun nedensellik bağı bulunmalıdır.

İşçinin ölümü durumunda yakınları tazminat talebinde bulunabilmektedir.

İş Kazalarında İşverenin Sorumluluğu

İş kazası durumunda işveren aşağıdaki hallerde sorumludur:

• Mücbir sebep halinde(Beklenmeyen halde): bu halde işverenin iş kazasının oluşmasında bir kusurunun bulunmaması gerekir. İş kazasının kaçınılmaz olarak meydana geldiği durumları kapsar.
• ‘Kaçınılmazlık ilkesi’ olarak da adlandırılan bu halde; işverenin olayın meydana gelmesinde ya da sonuçlarının azaltılmasında bir kusurunun olmaması esastır.
• Zarar görenin ağır kusuru olması halinde: İlliyet bağının kesilmesine çalışanın kendisinin sebep olduğu durumlarda ağır kusur söz konusudur. Bu durumda işverenin sorumluluğu kalkabilmektedir.
• Sigortalı çalışanın işin ifası esnasında kendisinden beklenen en temel ve en basit özeni göstermemiş olması durumu işverenin sorumluluktan kurtulması durumuna neden olabilir.
• Üçüncü şahsın ağır kusuru: Zaman zaman iş kazaları üçüncü şahısların kusurlu olması sebebiyle de meydana gelebilmektedir. Nedensellik bağı kesiliyorsa bu durumda işverenin sorumluluğu kalkar. 
• İş kazası eğer işverenin kastı ya da iş sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu gerçekleşmiş bir kaza ise kurum tarafından kaza geçirmiş sigortalı çalışana ya da hak sahiplerine yapılan ve gelecekte yapılma ihtimali olan tüm giderler işverence ödenir.
• İşçi ile işveren sorumluluğunun tespitinde ise kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.

İşverenin İş Kazasında Yükümlülüğü

İşveren, iş kazası geçiren sigortalı çalışanına, kazaya uğrayan çalışanın sağlık durumunun gerektirdiği sağlık yardımını yapmakta yükümlüdür.

İşveren sağlık yardımı yükümlülüğünü derhal yerine getirmelidir.

İş kazası geçiren çalışana sağlık yardımı yapılması geciktirilirse, bu gecikme sebebiyle sigortalı çalışanın tedavi süresi uzarsa ya da malül kalma veya malüllük derecesinin artışı gibi durumlar gerçekleşirse işveren çalışanın her türlü zararını ödemekle yükümlüdür.

İş Kazası Tazminat Davası Ne Kadar Sürer?

İş kazalarında tazminat davaları genel olarak bir yıl süre içinde sonuçlanmaktadır. Hukuk davalarında, davaların tamamlanmasında ön görülen on ay ve on beş ay dava sonuçlanma süresi belirlenmiştir.

İş kazası tazminat davaları, tarafların iddiaları, görgü şahitlerinin dinlenmesi, maddi zararların tespiti, kusur oranlarınn tespiti ve malülük oranı gibi bölümlerden oluşmaktadır.

İş kazası tazminat davalarının süresi, davadan davaya değişkenlik gösterse de genellikle bir, iki yıl gibi sürelerde sonuçlanmaktadır.