Performans yönetimi sistemi; çalışanların potansiyeline ve çalıştıkları pozisyona uygun olacak şekilde hedeflerin belirlenmesi ve bu hedeflerin değerlendirilmesinden oluşan bir süreçtir. İşletmelerin geleceğe yönelik hedeflerini ve stratejilerini belirli planlar çerçevesinde yönlendirmesi ve yönetmesi gerekir. Aslında bir nevi işletmeler kendilerine yol haritası çıkarmak isterler. İşte bu yol haritasının en önemli yapı taşını performans yönetimi oluşturmaktadır.
Performans Yönetimi Sistemi ve Tarihçesi
Performans yönetimi kavramı kaynaklara bakıldığında literatürde ilk kez 1970 yılında kullanılmış olsa da 1980 yılından itibaren yaygınlaşmaya başlamıştır. Türkiye’de ise performans yönetimi uygulamalarının ilk olarak kamu sektöründe başladığını görüyoruz. Ardından özel sektörün işletme hedeflerine ulaşma ve stratejilerini gerçekleştirme adına bu sisteme ilgi duyduğunu ve böylelikle çalışan performansını değerlendirmek için performans yönetimi sistemini kullandığına şahit oluyoruz.
Performans Yönetimi Sisteminin Temel Unsurları
Her işletme hedeflerine giden yolda rakiplerine karşı rekabet avantajı elde etmek ister. İşletmeler, rekabet avantajında üstünlük sağlamak için ise çalışanların performanslarını ölçmeli ve iyileştirmelidir. Bu da ancak performans yönetim sistemi ile mümkündür. Performans yönetimi, işletmelerin bilimsel ilkeleri temel alarak çalışan ve organizasyon performansını artırmak ve iyileştirmek için gerçekleştirdiği sistematik süreçtir. Peki performans yönetiminin temel unsurları nelerdir?
- Bireysel performans kriter planlamasının işletme hedeflerine göre yapılması
- Değerlendirme süreci sonrasında çalışan performansı ile ilgili geri bildirim vermek
- Geri bildirimler sonucunda performansı artırmak için çalışanların eğitimlerle desteklenmesi
- Performans değerlendirmeden elde edilen sonuçların ücretlendirme, terfi, eğitim ve kariyer gibi temel konularda karar alıcılara veri sağlaması
Performans Yönetimi Süreci ve Yapılan Hatalar
Performans yönetimi sistemi sırasında işletmeler, bazı anlarda sıkıntılarla karşılaşabilir. İşletmeler performans yönetimini sağlıklı bir şekilde gerçekleştirmeye çalışırken aynı zamanda da sıklıkla karşılaşılan hatalardan kaçınmaya çalışırlar. Performans değerlendirme sistemi ve performans yönetim sistemi sürecinde çalışanların, yöneticilerin ve insan kaynakları yöneticilerinin yapmış oldukları hatalardan bazıları şunlardır:
Yönetici hataları;
- Performans yönetim sistemi içerisindeki performans değerlendirme aşaması üzerinde fazlasıyla zaman harcamak.
- Performans yönetim süreci sırasında sürekli kusur bulmaya çalışmak, çözüm üretmemek.
- Yalnızca performans değerlendirme formlarına bağlı kalmak.
- Her çalışanı ve işi aynı şekilde değerlendirmeye tabi tutmak.
- Yöneticilerin performans ölçme dışındaki gereksiz ayrıntılara fazla takılması.
- Yönetim süreçlerinde çalışan performanslarını birbirleriyle karşılaştırmak.
Çalışan hataları;
- Çalışanların performans yönetimi sürecini yalnızca zam almaya bağlaması.
- Çalışanların yöneticileri ile arasında yıl boyu zayıf iletişim bağı kurması.
- Çalışanların işlerindeki performansı ölçülecekken çalışanların bu süreç için önceden hazırlık yapmaması.
İK yöneticisi hataları;
- İK yöneticilerinin performans yönetim sisteminde kırtasiyecilik ve formları ön planda tutması.
- Performans yönetim sistemi süreci ile ilgili yöneticileri eksik eğitmek ya da onları süreçten sorumlu tutmamak.
- Çalışanların eğitimlerini ihmal ederek onların sürece etkin katılımını sağlayamamak.
Performans Yönetimi ile Performans Değerlendirmenin Karşılaştırması
Performans yönetimi ve performans değerlendirme kavramları birbirleriyle ilişkili olsalar da birbirlerinden farklı kavramlardır. Aslında performans yönetimi sistemi, performans değerlendirme sürecini kapsar diyebiliriz. Performans değerlendirme; çalışanın potansiyelini, yeteneklerini, iş davranışlarını veya iş disiplinini ölçümleyen sistematik bir performans yönetim sürecidir. Performans yönetimi sistemi ise performans değerlendirme aşamasını da içine alan çalışan performansını ölçen ve iyileştiren bir süreçtir.
Performans yönetimi ile performans değerlendirme karşılaştırma tablosu;
| Performans Yönetimi | Performans Değerlendirme |
| Süreç esnek | Tek bir sisteme bağımlı |
| Az dokümantasyon | Bürokratik ve karmaşık dokümantasyon |
| Karşılıklı görüşmelerle değerlendirme | Yukarıdan aşağıya değerlendirme |
| Hedeflerin yanında değer ve davranışlara da odaklanma | Yalnızca sayısal hedeflere odaklanma |
| Değerlendirme notu kullanımı yaygın değil | Değerlendirme notu kullanımı yaygın |
| Süreç sorumluluğu yöneticilerde | Süreç sorumluluğu İK departmanında |
| Devamlı değerlendirme görüşmesi | Yılda birkaç kez değerlendirme görüşmesi |
| İşletme başarısı ve performansı odaklı | Bireysel başarı ve iyileştirme odaklı |
| Ücretlendirme ile direkt ilişkili değil | Ücretlendirme ile direkt ilişkili |
Etkili Performans Yönetimi Sistemi İçin Öneriler
- İşletme için etkin ve anlamlı kısa vadeli hedefler belirlenmeli.
- Bireysel ve ekip hedefleri, işletme hedefleriyle uyum içinde olmalı.
- Yöneticiler kendilerini eğitimlerle desteklemeli, koçluk için yeteneklerini geliştirmeli.
- Çalışanlar öz değerlendirme yapabilmeli.
- Çalışanların gelişimi ve çalışan performansı için eğitim desteği sağlanmalı.
- Çalışanlar geri bildirimleri kabul etmeli, performanslarını artırmalı.
- Çalışanlarla yıl boyunca sık sık görüşmeler ve fikir alışverişi yapılmalı.
- Güçlü iletişim bağlarıyla işletme kültürü sağlanarak kurumsal etkinlik artırılmalı.