Dijital Mobbing Nedir?

Dijital mobbing ya da sanal zorbalık (cyber bullying) son zamanlarda çalışanların sosyal medya dahil olmak üzere çeşitli mecralarda en çok yakındığı konuların başında geliyor. Konu hakkında Linkedin gibi platformlarda bu konuda çok fazla yayın ve paylaşım yapıldığını görüyoruz. Ne yazık ki iş yerinde mobbing ve kötü muamele yeni bir oluşum değil, yıllardır medyadan ya da çevremizden bu tarz olayları duyuyoruz. Ancak, 2020 yılının başında hayatımıza giren pandemi nedeniyle hepimiz mobbbingin farklı bir versiyonuyla tanıştık: Dijital mobbing. Peki dijital mobbing ne demektir, bildiğimiz mobbingden farkı nedir?

Mobbing Nedir?

Mobbing nedir kısaca açıklamak gerekirse, iş yerinde bir çalışanın sistematik olarak psikolojik baskıya maruz kalmasıdır. Genellikle uzun süreli ve kasıtlı şekilde gerçekleşir. Bu süreçte kişi dışlanır, değersiz hissettirilir. Ayrıca yetenekleri küçümsenir ya da yok sayılır. Bu durum çalışanı zamanla yıpratır. Çünkü sürekli eleştirilmek kişinin öz güvenini zedeler. Dahası, birey işinden soğur ve verim düşer. Sonuç olarak mobbing, sadece bireyi değil kurumu da olumsuz etkiler. Bu nedenle erken fark edilmesi önemlidir. Üstelik yöneticilerin bu konuda duyarlı olması gerekir. Aksi halde iş yeri kültürü zedelenir, çalışan sirkülasyonu artar.

Dijital Mobbing ya da Diğer Adıyla Siber Zorbalık Nedir?

Dijital mobbing, teknoloji aracılığıyla gerçekleştirilen sistematik baskı ve psikolojik şiddet türüdür. Genellikle bilgisayar, telefon veya tablet üzerinden yürütülür. Bu ortamlar, iletişimi kolaylaştırsa da zorbalığa da zemin hazırlar. Özellikle uzaktan çalışmanın yaygınlaşmasıyla bu durum daha görünür olmuştur. Çünkü insanlar dijital ortamlarda daha savunmasızdır. Ayrıca denetimin azlığı da bu süreci besler. Bununla birlikte, dijital mobbing yalnızca sözlü olmayabilir. Hareketlerle desteklenen taciz davranışları da görülmektedir. Sonuç olarak, bu tür eylemler mağdurun psikolojisini derinden etkiler. Bu nedenle kurumların dijital etik politikaları geliştirmesi önemlidir.

Siber Zorbalık İş Yerinde Hangi Şekillerde Uygulanıyor?

Siber zorbalık türleri, yalnızca sosyal medya platformlarında değil, iş yerlerinde de sıkça karşımıza çıkıyor. Özellikle dijital iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla, bu tür psikolojik baskılar farklı şekillerde uygulanabiliyor. Peki, mobbing örnekleri en sık hangi dijital yollarla karşımıza çıkıyor?

E-Posta

E-postalar, çoğu zaman dolaylı mobbing aracı olarak kullanılır. Örneğin, sert ve küçümseyici ifadelerle gönderilen mailler çalışanı baskı altında hissettirebilir. Buna ek olarak, toplu gönderilen aşağılayıcı içerikler ya da gereksiz şekilde yöneticilerin CC’ye eklenmesi de yaygındır.

Sosyal Medya

Çalışanın sosyal medya hesapları üzerinden dışlanması ya da hedef alınması oldukça yıpratıcıdır. Özellikle LinkedIn gibi profesyonel alanlarda yapılan ima dolu paylaşımlar ciddi etki yaratabilir. Üstelik bu tarz içerikler, kişinin itibarını zedeleyebilir ve topluluk içinde yalnızlaşmasına neden olur.

Kısa Mesaj

Anlık mesajlaşma uygulamaları da dijital mobbingin bir başka yüzünü oluşturur. Pasif-agresif tavırlar, gece geç saatlerde gelen mesajlar veya görmezden gelmeler sıklıkla görülür. Bunların yanında, grup sohbetlerinde dışlayıcı tutumlar da kısa mesajla uygulanan zorbalık türlerindendir.

Uzaktan Çalışma ile Artan Dijital Mobbing

Kimilerimiz zorbalık ve tacizin yalnızca çalışanların yüz yüze etkileşimde olduğu ofis ortamlarında gerçekleştiğini düşünülebilmektedir. Pandemi ve sonrası dönemde çoğu işletme evden çalışma ve hibrit çalışma modeline geçti ve günümüzde hala pek çok iş yeri tüm işlerini teknoloji üzerinden yürütüyor. Ancak yine de mobbing azalmak yerine dijital ortamda hızla artıyor. Evden çalışma çoğu işyerinde doğru yönetilemedi ve iş – yaşam dengesi ortadan kalktı. Bunun sonucunda mesai saatlerinin dışına çıkılması, her konuda çevrimiçi toplantı talep edilmesi, iletişim adı altında bolca konuşmayla geçen toplantıların artması çalışanların motivasyonlarını olumsuz anlamda etkiledi.

Geldiğimiz noktada çalışanların Hangouts, Zoom, Microsoft Teams veya Skype gibi uygulamalar aracılığıyla günün 24 saatinin her anında, gerçek hayatta olduğu gibi iletişim kurabilmesi yaşanan olumsuzlukları mesai saatleri dışına da taşıyor. İşin kötüsü yönetimler bu tarz bir yaklaşımı artık normal buluyor ve yadırgamıyor. Ayrıca ekran arkasında gerçek hayatta yapılmayacak hakaret ve hareketlerin yapılmasının daha kolay olması ve bu konuda net yaptırımların olmaması dijital mobbinge davetiye çıkarıyor. Uzaktan çalışmada geldiğimiz son nokta dijital mobbing konusunda acil düzenlemelerin yapılmasını gerektiriyor.

idenfit’in geri bildirim modülü ile çalışanlarınızın sesini daha iyi duyun ve işletmenizi geliştirin. Daha fazla bilgi almak için formu doldurun ve hemen keşfetmeye başlayın!

Dijital Mobbing Örnekleri

Yukarıda bahsedilen sanal etkileşim ve toplantı mecralarında gerçekleşen sanal zorbalıklara örnek verecek olursak:

• Bir grup sohbetinde birinin sözünü kesmek veya o kişiyi görmezden gelmek,
• Doğru bir bilgiyi veya mesajı yanlış şekilde aktarmak,
• İğneleyici ve küçümser bir tavırla konuşmak – pasif agresif tavırlar sergilemek,
• Çalışanları kamera açmaya zorlamak,
• Kamera önünde aleni şekilde gruplaşmak ve dedikodu yapmak,
• İş – yaşam dengesini bozacak şekilde mesai dışı saatlere toplantı planlamak,
• Mesai saati dışı toplantılara katılınmadığında hesap sormak, rencide etmek, işi kaybetmekle tehdit etmek,
• Taciz içeren veya tehdit edici e-postalar göndermek,
• İş yerindeki sohbet odalarında çalışanları takip etmek veya taciz etmek,
• İşi yapmak için hayati önem taşıyan bilgileri birinden saklamak veya çalışanlara çok az geri bildirim vermek veya hiç geri bildirim vermemek,
• Mesajlaşma platformlarında bir çalışan hakkında uygunsuz yorumlar yapmak veya uygunsuz bir görüntü yaymak,
• Çalışanların psikolojisini kötü söz ve davranışlarla bozmak, akabinde düşük performansı / motivasyon eksikliğini bahane ederek istifaya zorlamak,
• Dedikodu ve özbenliği zedeleyici konuşma ve tavırlarla çalışanları intihara kadar sürüklemek.

Yukarıda sayılan tüm bu dijital mobbing örnekleri sonucu işletmelerde çalışan profilleri olumsuz bir şekilde değişiyor. Çalışanlarda yorgunluk ifadeleri çok daha sık görülmeye başlarken yüksek seviyelerde stres nedeniyle zihinsel ve fiziksel hastalıklar artıyor. Sonuçta işletmede kalan mutlu çalışan sayısı azalıyor ve işletmenin total verimi düşüyor.

Dijital Mobbing Konusunda İK Neler Yapabilir?

Dijital mobbingin önlenmesinde bireysel farkındalık kadar kurumsal sorumluluk da büyük rol oynar. Bu noktada en kritik görev, insan kaynakları departmanlarına düşer. Çalışanlar ister evden ister ofisten çalışsın, maruz kaldıkları dijital zorbalık mutlaka İK’nın gündemine alınmalıdır. Özellikle takımlar arası iletişim sorunlarının düzenli takibi, bu tür durumların erken tespiti açısından önemlidir. Bu nedenle kurumlar; etik kültür, siber zorbalık için alınacak önlemler açık iletişim ve psikolojik güven ortamı oluşturmak için İK süreçlerini yeniden yapılandırmalıdır.

Politikaları Gözden Geçirmek

Çevrimiçi toplantılar, mesajlaşmalar ve dijital etkileşim alanları için net kurallar belirlenmelidir. Video toplantılarda sergilenen olumsuz davranışların yaptırımsız kalmaması için İK’nın bu alanda açık politikalar oluşturması gerekir. Böylece neyin etik dışı olduğu konusunda belirsizlik ortadan kalkar. Kurallar yalnızca kağıt üzerinde kalmamalı, günlük işleyişe entegre edilmelidir.

Raporlama Sistemi

Çalışanların dijital zorbalık karşısında sessiz kalmasının en önemli nedeni güvensizliktir. Bu yüzden İK, güven veren ve anonimliği garanti eden bir bildirim sistemi kurmalıdır. Sadece açıkça gelen şikayetleri değil, düzenli geri bildirim formlarını da değerlendirmelidir. Ayrıca dijital kanallardaki davranışların İK tarafından pasif gözlemle de takip edilmesi gerekir. Her çalışanın görüşünü paylaşabileceği, çekinmeden konuşabileceği platformlar oluşturulmalıdır.

Etkili Soruşturma

Her bildirimin özenle ele alınması, şikayetlerin ciddiye alındığını gösterir. İK, yaşanan her olayı gizlilikle soruşturmalı, süreçleri hem hızlı hem tarafsız yürütmelidir. Gerektiğinde takım içi rol değişiklikleri ya da yöneticilerle destek görüşmeleri yapılabilmektedir. Bu tür uygulamalar çalışanların kendilerini korunaklı hissetmesini sağlar. Ayrıca etkili soruşturma süreçleri, mobbingin cezasız kalmaması adına önemli bir caydırıcıdır. Sorun görmezden gelinmemeli, kalıcı çözümler için aktif müdahale yapılmalıdır.

Açık ve Kapsayıcı Îş Yeri

Dijital mobbingin önlenmesinde sağlıklı bir kurum kültürü olmazsa olmazdır. Çalışanlar, çevrimiçi de olsa kendilerini ifade edebilecekleri bir ortam bulmalıdır. Bu nedenle İK’nın temel önceliği, açıklık ve kapsayıcılığı destekleyen bir iletişim ortamı yaratmak olmalıdır. Düzenli birebir görüşmeler, farklı ekiplerle etkileşimi artıran etkinlikler ve çalışanları güçlendiren uygulamalar bu ortamın inşasında etkili olabilir. Herkesin eşit söz hakkına sahip olduğu, güvenli bir dijital iş yeri hedeflenmelidir.

Siber Zorbalık Eğitimi

Tüm çalışanlar, dijital ortamlarda nasıl iletişim kurmaları gerektiği konusunda eğitilmelidir. Bu eğitimlerde sadece teknik bilgiler değil, empati ve etik davranış farkındalığı da yer almalıdır. Ayrıca yöneticilere özel oturumlarla liderlerin örnek rol üstlenmesi sağlanmalıdır. Eğitimler periyodik hale getirilerek kurum kültürüne yerleşmelidir. Siber zorbalık belirtileriyle mücadele, bir kerelik müdahale değil sürdürülebilir bir bilinçlenme sürecidir.

Son olarak iş içerisinde kalmayan mobbing konularında işi adalete ve hukuk sürecine bırakmak en doğru çözüm olacaktır. Uzmanlar bu gibi durumlarda asla korkup sessiz kalınmaması gerektiğini ve hukuki olarak haklarımızı en iyi şekilde kullanmamızı söylüyorlar. Kamu ve özel sektör çalışanı olmak fark etmeksizin mobbing şikayetleri ve siber zorbalıktan korunma yolları hakkında bilgi almak için 7 gün 24 saat ALO 170 hattı aranabilir.

Sık Sorulan Sorular