Ay ışığı sorunu endüstride bir iş yerinde tam zamanlı olarak çalışan bir kişinin akşamları ya da boş vakitlerinde ikinci bir işte çalışması olarak ifade ediliyor. İKY gündemini bir süredir meşgul eden popüler bir kavram olan ay ışığı sorununu sizler için masaya yatırdık.
Ay Işığı Sorununda Kuşak Etkisi Var Mıdır?
Yapılan değerlendirmelere göre ay ışığı sorunu özellikle z kuşağı çalışanlar arasında daha sık görülmektedir. Özellikle pandemi döneminde hayatımıza giren uzaktan ve hibrit çalışma modellerinin popüler dönemlerinde iş hayatına katılan z kuşağı bireyler artık daha esnek bir çalışma modelini benimsiyor. Bu noktada pek çok kişinin ek olarak bir hatta iki farklı ek iş yaptığı belirtiliyor.
Gençlerin örtülü part time olarak nitelendirdiği bu çalışma alışkanlığı daha çok iş çıkışında ikinci işe gitmek üzerine kurgulanıyor. Sistem literatürdeki adını da buradan alıyor. İngilizcede moonlighting olarak anılan bu sorun, kişilerin gündüz çalışmalarına ek olarak gece de çalışmalarını tanımlıyor.
Ay Işığı Sorununun Sektörel Dağılımı
Temelde bakıldığında ay ışığı sorununu irili ufaklı olarak bütün sektörlerde görmek mümkün. Ancak özellikle esnek çalışma imkanından dolayı bilişim sektörü ay ışığı sorunundan daha çok etkileniyor. Çünkü bilişim sektörü yapısı gereği uzaktan ve hibrit model çalışmaya daha uygun bir sektördür. Genç çalışanlar da gündüz vardiyalarını ya da sorumluluklarını yerine getirdikten sonra ikinci işlerine gidiyor. Bilişimin yanında daha az yoğunlukta görülmekle birlikte emek yoğun sektörlerde de ay ışığı sorunu görülüyor. Bu noktada özellikle genç nüfusun tercih ettiği ikinci iş alanı olarak motor kuryeliği göz çarpıyor. Yine pandemi dönemiyle birlikte motorlu yemek ya da kargo servisi hızını arttırarak devam ediyor. Bu noktada gençler için de esnek saatli çalışma, yüksek kazanç atmosferi cezbedici oluyor.
Ay ışığı sorununun özellikle dünyadaki ve ülkemizdeki yüksek enflasyona bağlı olarak görülme sıklığı artıyor. Görece daha yaşlı kuşaklarda, gece ikinci bir işyeri ve haftalık tatillerde başka işler yapmak şeklinde kendini gösteriyor.
Ay Işığı Sorununun Kurumsal Açıdan Zorlukları
Ay ışığı sorunu işverenler açısından önlerine çıkan yeni bir sorun olarak kendini gösteriyor. Sektör öncüleri ile yapılan görüşmelerde en çok endişelendikleri konunun çalışan performansının düşmesi olduğu ortaya çıkıyor. İkinci işlerinde yorulan çalışanların performansında önemli bir düşüş yaşanıyor. İşverenler bu durumun beraberinde iş kazalarını getirebileceğinden endişe ediyorlar. Uykusuzluk ve yorgunluğun dikkat eksikliğini beraberinde getirmesi nedeniyle zaman zaman yaralanmaya neden olabiliyor.
Aşırı çalışmaktan dolayı yorgun düşen ve bağışıklıkları düşen çalışanlar hastalıklara karşı daha dayanıksız olabiliyor. Bu da beraberinde işe gelmemeyi yani devamsızlık sorununu ortaya çıkarıyor. Endüstriyel devamlılığın çok önemli olduğu modernitede çalışanların sık devamsızlık yapması kurumsal uyumu bozabiliyor.
Aşırı çalışmak bir süre sonra çalışanlarda bıkkınlık, motivasyon düşüşü ve mental yorgunluk yaratmaktadır. Bu da odaklanmanın ve iş veriminin düşmesini tetikler. Bu da dolaylı olarak işveren açısından ciddi bir emek ve zaman kaybı yaratır.
Bütün bunlara ek olarak ay ışığı sorununun çalışan açısından getirdiği pek çok sorun da bulunmaktadır. Farklı işlerde çalışmanın getirdiği fiziksel ve psikolojik yorgunluk bir süre sonra işlerden hiçbirine odaklanamamayı tetikliyor.
Ayrıca esas kariyer yapmayı hedefledikleri alana yeterince zaman ve emek ayıramamak bir süre sonra bu alanda ilerlemeyi durduruyor. Böylece çalışan açısından ayrı bir psikolojik baskı unsuru oluşuyor.
Yarım yamalak tecrübeler arasında bir konuda uzmanlaşma şansını yitiren çalışanlar bir süre sonra iş kaybı yaşıyor. İşverenler bir süre sonra işlerini aksatan ya da sürekli devamsızlık yapan çalışanlar ile yollarını ayırmak istiyor.
Bu da son derece doğal ve anlaşılabilir bir durum olarak öne çıkıyor. Ay ışığı sorunundan muzdarip çalışanlar düşük performansa ek olarak iş kazası olasılığı açısından da sakınca taşıyor. İşverenlerin bu konuda risk almak istememesini anlayışla karşılamak gerekir.
Ay Işığı Sorunu İle Nasıl Başa Çıkılır?
Ay ışığı sorunu pek çok etmenin bulunduğu ve geniş bir çalışan popülasyonunu etkileyen bir sorundur. Bu noktada tek bir çözümden bahsetmek de rasyonel ve gerçekçi olmayacaktır. Bu noktada işverenler açısından çalışanlara uzun süreli olarak ve sadece o kuruma hizmet etmeye yetecek özlük haklarını ve şartları sağlamak düşmektedir.
Optimum şartlarda çalışan kişilerin başka işlerde çalışmasına gerek kalmaz. Böylelikle asli işlerine ve görevlerine odaklanarak uzun vadede yüksek potansiyelli işler ortaya koyabilirler. Bu da zaman – maliyet döngüsü açısından iş yerinin lehine olan bir durumdur. Çalışanlar pozisyonlarında uzmanlaşarak kariyer döngülerinde yükselmeyi hedefleyebiliyor. İşverenler, çalışanlarıyla başka bir işte çalışmamak üzere sözleşme imzalayabiliyor. Hukuki olarak bazı yaptırımları olan bu sözleşme, çalışanların ek iş yapmaları durumunda uğrayacakları yaptırımları belirtiyor.