Ücretli ve Ücretsiz İzin Şartları Nelerdir?

Ücretli ve ücretsiz izin arasındaki farkları ve bu izinlerin hangi koşullarda verildiğini bilmek, çalışanların haklarını koruma ve işverenlerin izin süreçlerini verimli yönetme açısından önemlidir. Hangi durumlarda ücretsiz izin talep edilebileceğini veya yıllık iznin nasıl düzenlendiğini öğrenmek, her iki taraf için de iş ilişkilerini daha sağlıklı hale getirir. Çalışanların iş ve özel hayat dengesini korurken işverenlerin de kesintisiz bir iş akışı sağladığı bu süreçler, işletme verimliliğini doğrudan etkiler. Ücretli ve ücretsiz izinler hakkında tüm merak edilenler, sayfanın devamında keşfinizi bekliyor.

Ücretli İzin Nedir?

Anayasanın 50. maddesi ile güvence altında bulunan çalışanın dinlenme hakkı; büyük bir önem taşır. Bir çalışan, bir sene çalışmış olmak koşuluyla yıllık ücretli izin hakkına sahip olur. Bir yıllık süre; iş sözleşmesinin yapıldığı günden değil, işçinin işe başladığı günden itibaren hesaplanır.  

Ücretli izin çerçevesinde işçiler kanunda açıkça belirtilen izin haklarını kullanır. Ayrıca, aylık ücreti aynı şekilde almaya devam eder. İşçi her ne kadar fiilen çalışmıyor olsa da maaşını tam olarak alır. Buna karşılık çalıştığı süreçte işçiye ekstra olarak ödenen fazla mesai ya da benzeri çalışmaların karşılığındaki ücretler ödenmez. 

Ücretli İzin Şartları Nelerdir?

Ücretli izin yönetmeliği gereğince çalışanın sağlaması gereken izin şartları, ücretli iznin türüne göre değişkenlik gösterir. Genel olarak çalışanların; yıllık ücretli izin, doğum izni, yarım günlük doğum izni, evlilik izni, babalık izni, ölüm izni, engelli çocuk tedavi izni, periyodik kontrol izni, süt izni, evlat edinme izni ve yeni iş arama izni gibi hakları bulunur.

Ücretli İzin Türleri Nelerdir?

• Yıllık Ücretli İzin Hakkı: Bir çalışan iş yerinde işe başladığı gün itibariyle en az 1 sene çalışmış olması halinde yıllık ücretli izin hakkına sahip olur. Yıllık ücretli izin, bir işyerinde en az bir yıl çalışmış olan işçilere tanınır.
• Doğum İzni Hakkı: Kadın işçiler hamileliklerinin 32. haftasında çalışmaya devam etmeleri halinde doğumdan önceki 8 hafta ve doğumdan sonraki 6 haftada ücretli izin hakkında sahip olurlar. Çoğul gebeliklerde ise bu süre doğum öncesinde 10 haftadır. Doktor raporuyla işçinin 37. haftaya kadar çalışması ya da erken doğum yapması hallerinde bakiye izinler doğumdan sonraya aktarılıyor.
• Yarım Günlük Doğum İzni: Analık izni bitmiş kadın işçilerin ve 3 yaşını henüz doldurmamış bir çocuğu evlat edinmiş kadın ya da erkek işçilerin kullanabilecekleri yarım günlük doğum izni hakları bulunuyor. Bu hak; 1. doğumda 60, 2. doğumda 120 ve sonraki doğumlarda 180 gün oluyor. Ve haftalık çalışma sürelerinin yarısı kadar sürede ücretsiz izin şeklinde veriliyor. Çoğul doğumlarda bu süre 30 gün uzar ve engelli doğumlarda 360 gün şeklinde uygulanır. Ancak işçilerin çalışmadığı o yarım günün ücreti İş-Kur tarafından çalışana ödenir.
• Evlilik İzni: Çalışanın evlenmesi durumunda 3 günlük izin veriliyor.
• Babalık İzni: Çalışanın eşinin doğum yapması durumunda 5 günlük ücretli izin hakkı sağlanır.

Çeşitli Ücretli İzin Tipleri

• Ölüm İzni: Çalışanın annesinin, babasının, eşinin, çocuğunun ya da kardeşinin ölümü durumunda işçiye 3 günlük hakkı tanınır.
• Engelli Çocuk Tedavisi İzni: Bu hak; çalışanların en az %70 oranında engelli olan ya da süreğen bir hastalığı bulunan çocukları olması ve bunların tedavisi amacıyla sağlanır. Bir yıl içerisinde toptan ya da bölümler şeklinde 10 güne kadar ücretli izin şeklinde kullanılabiliyor.
• Periyodik Kontrol İzni: Hamilelik boyunca kadın işçilere periyodik kontrolleri için ücretli izin veriliyor. İzin süresi 1 gün olarak belirleniyor.
• Süt İzni: Kadın çalışanlara bir yaşından küçük olan çocuklarını emzirmeleri için günlük toplam 1.5 saat olacak şekilde süt izni veriliyor. 
• Yeni İş Arama İzni: Bildirim süresi içerisinde işvereninin işçiye yeni bir iş bulabilmek adına ücretli izin vermesi gerekiyor. İş arama izni süresi günde 2 saat az olmaz ve eğer işçi isterse bütün iş arama izinlerini birleştirip toplu şekilde kullanabiliyor.
• Evlat Edinme İzni: 3 yaşını doldurmamış bir çocuğu evlat edinen eşlerden bir tanesi evlat edinme izni veriliyor. Bu izin; çocuğu fiili olarak teslim edildiği tarih itibariyle 8 hafta olarak analık hali izni şeklinde kullandırılıyor. 

Yıllık Ücretli İzin Süreleri 2024

 2024 yılı itibarıyla Türkiye’de yıllık ücretli izin süreleri, çalışanın işyerindeki kıdemine göre belirlenir. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre bu süreler şu şekildedir:

• 1-5 yıl (5 yıl dahil) kıdemi olan çalışanlar: En az 14 gün yıllık ücretli izin hakkına sahiptir.
• 5-15 yıl (15 yıl dahil) kıdemi olan çalışanlar: En az 20 gün yıllık ücretli izin hakkına sahiptir.
• 15 yıl ve üzeri kıdemi olan çalışanlar: En az 26 gün yıllık ücretli izin hakkına sahiptir.

Ayrıca, 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük çalışanlar için yıllık izin süresi kıdemlerinden bağımsızdır. Bu bağlamda en az 20 gün olarak belirlenmiştir.

Bu süreler, işveren tarafından artırılabilir ancak iş sözleşmeleriyle veya toplu iş sözleşmeleriyle azaltılamaz.

Ücretsiz İzin Nedir?

Ücretsiz izinde durum, ücretli iznin tam tersi şeklinde işler. İşçi ücretsiz izne çıktığı zaman iş sözleşmesi askıda sayılır. Bu süre zarfında işçi fiili olarak hiçbir şekilde çalışmaz. Dolayısıyla çalışmadığı günler için her işveren tarafından maaş ödemesi yapılmaz. Ancak bu durum iş sözleşmesinin sonlandırıldığı anlamına gelmez. İşçi süreç sonunda yeniden işine dönebilir.

Ücretsiz İzin Şartları Nelerdir?

Ücretsiz izin şartları, ücretsiz iznin türüne göre değişkenlik gösterir. Aşağıda belirtilen ücretsiz izinlerin dışında kalan tüm izinler, işçi ile işverenin rızası sonucunda kullanılabiliyor. Çünkü iki madde dışında ücretsiz izinlerin nasıl kullanılacağı konusu İş Kanununda açık bir şekilde belirtilmiyor. Bu doğrultuda izin kullanma süresini tarafların belirlemesi bekleniyor.

Özel Sektörde Ücretsiz İzin Hakkı

Özel sektörde çalışanların ücretsiz izin hakları İş Kanunu’nda garanti altına alınmış ve sınırları çizilmiştir. Ancak bu durumlar haricinde işverenin çalışana izin vermeme hakkı saklıdır. Örneğin çalışan eğitim görmek için ücretsiz izin talep ettiğinde işveren bu talebi geri çevirebilir. 

Kamuda Ücretsiz İzin Hakkı

Kamuda ücretsiz izin hakkı, belirli durumlar için devlet memurlarına tanınmış yasal bir haktır. Doğum sonrası ücretsiz izin hakkı, doğum yapan kadın memurlara doğum izni sonrasında tanınıyor. Kadın memurlar, doğum iznini tamamladıktan sonra, talep etmeleri halinde 24 aya kadar ücretsiz izin kullanabiliyor. Bu izin süresi boyunca maaş ödemesi yapılmıyor.

Memurların askerlik hizmeti döneminde ücretsiz izin hakkı da bulunuyor. Zorunlu askerlik hizmeti için görevinden ayrılan memur, askerlik süresince ücretsiz izinli sayılıyor. Askerlik bitiminde memur, görevine dönme hakkına sahiptir

Aile birliği mazereti, evlilik veya aile üyelerinin bakımı gibi durumlar nedeniyle de izin hakkı tanınıyor. Memur, eşinin görev yeri değişikliği gibi özel durumlarda izin talebinde bulunabiliyor.

Eğitim veya akademik çalışmalar gibi durumlar için de memurlar ücretsiz izin talep edebiliyor. Yurt dışında veya yurt içinde eğitim görecek olan memurlar, belirli koşulları sağladıkları takdirde ücretsiz izin kullanabiliyor.

Ücretsiz İzin Türleri Nelerdir?

• Ücretsiz Doğum İzni: 6 haftalık izin süresi tamamlandığında ve çoğul gebelik durumunda 18 hafta sonrasında kullanılabiliyor. Kadın işçiler 6 aya kadar ücretsiz izin talebinde bulunabilirler. Bu 6 aylık sürede yıllık izin hakları etkilenmiyor. Ve bu süreç yıllık izinden düşürülemiyor. Ancak bu süre zarfında işverenin işçiye herhangi bir ücret ödeme zorunluluğu bulunmuyor. SGK tarafından sigortalı işçiye iş göremezlik ödeneği ya da emzirme ödeneği verilebiliyor. 
• Yol İzni: Çalışan yıllık izninde yolda geçecek süre için ücretsiz yol izni talep edebiliyor. Ancak bu izin hakkını almak için yolda geçecek olan sürenin belgelenmesi gerekiyor. Yol izni hakkı toplamda 4 güne kadar veriliyor. 
• İşveren saatli olarak çalışan bir personele ücretsiz izin verdiği zaman saatlik ücretsiz izin kesintisi kapsamına yalnızca aylık çalışma süresinden düşebiliyor. 

Ücretli İzin Yıllık İzinden Düşülür mü?

Çalışanların izin hakları kanunlarla ve Anayasa ile açık bir şekilde güvence altına alınır. Ücretli izin ve yıllık izin konularında işverenler çalışanın dezavantajına değişiklik yapamıyor. Dolayısıyla gün içinde verilen saatlik izin toplanarak 1 güne karşılık gelen kısımlar yıllık izinden düşürülemez.

Bunun yanı sıra ücretsiz izinler ücretsiz izinli olunan dönem çalışanın kıdem süresinden sayılmıyor. İşveren ücretsiz izin süresinde ücret ödemediği gibi sözleşme de yeniden işe başlayana dek askıya alınır. Bu sürede işçi çalışmadığı için ücretsiz izninin süresi kadar ileriye alınır.  

Ücretli ve Ücretsiz İzin Şartları Nelerdir?

Türkiye’de ücretli ve ücretsiz izin koşulları, hem İş Kanunu’na hem de işveren ile işçi arasındaki sözleşmelerle belirleniyor. Ücretli izinlerde, işçinin maaşı kesilmiyor. Dolayısıyla izin süresi boyunca işveren tarafından ücret ödeniyor. Yıllık izin için işçinin işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekiyor. İşçinin kıdemine göre yıllık izin süresi değişiyor. 1-5 yıl arasında kıdemi olanlar 14 gün, 5-15 yıl arasında kıdemi olanlar 20 gün, 15 yıl ve üzeri kıdemi olanlar ise 26 gün izin hakkına sahip oluyor. Ayrıca, 18 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanlar için yıllık izin süresi en az 20 gün olarak uygulanıyor.

Ücretsiz İzin Kıdem Tazminatına Dahil Edilir mi?

Ücretsiz izin süresi, kıdem tazminatı hesaplamasında dikkate alınmıyor. Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı süre boyunca elde ettiği haklar ve kazançlarla belirleniyor. Bu izin süresince işçinin maaşı ödenmiyor. Dolayısıyla, bu süre işçinin çalışma süresine eklenmiyor ve kıdem tazminatına dahil edilmiyor.

Ücretsiz İzinde Yazılı Beyan Şartı

Ücretsiz izin talebinin kabulü için yazılı beyan şartı, işçi ve işveren arasında düzenli bir iletişim ve resmi kayıt sağlamak amacıyla önemlidir. Türkiye’deki iş hukuku kapsamında, ücretsiz izin talebinin yazılı olarak yapılması ve işveren tarafından onaylanması gerekmektedir.

idenfit ile İzin Takibi

• İdenfit’in izin yönetimi modülü, izin taleplerinin merkezi bir platformdan kolayca yönetilmesini sağlıyor.
• Tüm izin talepleri, şeffaf bir takvim üzerinden izlenebiliyor. Böylece planlama kolaylaşıyor.
• İzin türlerine göre kurallar tanımlayarak süreçler özelleştiriliyor.
• Sağlık raporları gibi belgeler kolayca yükleniyor ve ilgili izinlere entegre ediliyor.
• Cinsiyet, yaş, medeni durum gibi izin tipleri oluşturuluyor ve atanıyor.
• İzin süreçleri kolayca raporlanıyor. Böylece İK profesyonelleri için daha verimli bir iş akışı sağlanıyor.

İdenfit ile izin yönetiminde hız ve verimliliği deneyimlemek ister misiniz? Formu doldurarak detaylı bilgi alın!

Sık Sorulan Sorular