Son yıllarda ülkemizde de yaygınlık oranı bir hayli artan part time çalışma 2003 yılından bu yana yasal çerçevesi çizilmiş bir istihdam modelidir. Part time çalışma modeli işgücü talebine ve işsizlik sorununa ciddi çözümler üreten bir modeldir. Daha çok öğrenciler ve esnek çalışma biçimini benimseyen kişiler tarafından tercih edilen part time çalışma modeli tam zamanlı çalışanlar ile aynı haklara ve sorumluluklara dayanmaktadır. Bu noktada part time çalışan kişilerin maaş ve kıdem tazminatı ödemelerine dair bilinmesi gereken yasal formülleri yazının devamında bulabilirsiniz.
Part Time Çalışma Nedir?
Part time çalışmanın ifade ettiği çalışma süresi ve şartlar 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilmiştir. Kanuna göre haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu süre haftanın günlerine farklı şekilde bölünebilir. Bu sürenin 2 / 3’ü yani 30 saatlik süreye kadar olan çalışma süresi part time çalışma olarak isimlendirilir. Haftada 30 saat veya daha az çalışan kişiler part time çalışan olarak isimlendirilir.
Burada kanunun altını çizdiği nokta şudur ki part time çalışan kişiler tam zamanlı çalışanlar ile aynı haklara sahiptir. Part time çalışanlar çalışma sürelerinin azlığından dolayı farklı bir muameleye tabi tutulamaz. Bunun yaşanması durumunda işveren yasalar önünde sorumlu duruma düşmektedir.
Part Time Çalışanın Çalışma Sürelerinin Hesaplanması Nasıl Olmaktadır?
Part time çalışan kişilerin çalışma sürelerinin hesaplanmasında günlük çalışma süresi dikkate alınır. Buna göre her 7.5 saatlik çalışma süresi tamamlandığında bir günlük çalışma gerçekleşmiş kabul edilmektedir. Part time çalışanların çalışma süreleri sigorta bildirimlerinde gösterilirken bu süre göz önüne alınır. Part time çalışan kişinin bir aylık sigortalı olma süresi Aylık Çalışılan Gün Sayısı = Ay İçindeki Çalışma Saati / 7,5 formülü ile hesaplanmaktadır. Eğer 7.5 saatin altında küsüratlı bir değer bulunursa bir güne tamamlanarak hesaplama yapılmaktadır. Örnek vermek gerekirse bir aylık süre zarfında 70 saat çalışan kişi 70/7.5= 9.3 gün çalışmış olur. Bu değer de 10 güne yuvarlanmaktadır.
Part Time Çalışanların Maaş Hesaplamaları
Part time çalışanların ne kadar maaş alacağı çalışan ile işveren arasında yapılan sözleşmeye göre değişiklik göstermektedir. Burada tek zorunlu nokta planlanan maaş ödemesinin aynı süre için ödenmesi gereken asgari ücret miktarının altında olmamasıdır. Ayrıca ülkemizde asgari ücretin altında maaş ödemesi yapmak kanunen yasaktır.
Part time çalışanın maaşı hesaplanırken aylık olarak çalıştığı çalışma süresi dikkate alınır. Çalışan ile işverenin yaptığı sözleşmede saat ücreti olarak ödenmesi gereken miktar bellidir. Buna göre örneğin çalışan haftada 20 saat çalışıyor olsun. Aylık olarak 80 saatlik çalışma süresi ortaya çıkar. Bu sürenin saatlik kazanç miktarı ile çarpılması sonucunda çalışanın o ayki maaş ödemesi hesaplanır. Burada bir diğer nokta çalışanın haftalık çalışma süresini haftanın hangi günlerinde dolduracağıdır. Bu durum çalışan ile işveren arasındaki planlamaya bağlıdır.
Part Time Çalışanlar İçin Kıdem Tazminatı Hesaplaması Nasıl Olmaktadır?
Part time çalışanların kıdem tazminatının hesaplanması tıpkı tam zamanlı çalışanların kıdem tazminatının hesaplaması gibi olur. Buna göre part time çalışanın kıdem tazminatı işe girdiği günden itibaren başlar. Ayrıca kıdem tazminatının işlemesi ile iş akdinin sona erdiği güne kadar devam eder. Kısaca part time kıdem tazminatı için iş sözleşmesindeki başlangıç ve bitiş tarihleri esas alınmaktadır. Geri kalan formülasyon ve teknik detaylar da tam zamanlı çalışanlar ile aynı şekildedir.
SGK Açısından Part Time Çalışmanın Farklılığı Nedir?
Part time çalışmanın SGK açısından tam zamanlı çalışmaya göre farklılığı aylık prim gün sayısı ile alakalıdır. Buna göre part time çalışan bir kişi 30 saatten daha az çalışma süresine sahipse aylık prim gün sayısı 17 gün olacaktır. Bu durumda ayda 13 günlük bir prim gün eksiği meydana gelmektedir. Çalışanın bu eksik günler için Genel Sağlık Sigortası prim borcu meydana gelmektedir. Bu noktada çalışanın bu eksik prim günlerini ödemesi gerekmektedir. Aksi durumda Genel Sağlık Sigortası prim borcu oluşabilir.
Part Time Çalışanlar İçin SGK Bildirgesi Yapılır mı?
Kanuna göre part time çalışan kişiler için SGK bildirgesi yapılması zorunludur. Kişiler sigortalı olarak çalışmak istemese bile işverenlerin part time çalışan kişiler için aylık olarak sigortalılık bildiriminde bulunmaları gerekmektedir. Part time çalışanlar tam zamanlı çalışanlara göre daha eksik gün prim sayısına sahiptir. Bu nedenle SGK bildirgesi yapılırken bu durumun bildirilmesi gerekir. Bunun için işveren part time çalışanın bildirgesine “06 Kısmi İstihdam” ifadesini belirtmelidir. Eksik gün kavramı part time çalışan istihdamında en dikkat edilmesi gereken konulardan birisidir.
Yan Haklar Part Time Çalışanlar İçin Geçerli Midir?
Yazımızın başında belirttiğimiz gibi part time çalışanlar tam zamanlı çalışanlar ile aynı özlük haklarına sahiptir. Bu noktada örneğin yemek ücreti gibi haklar part time çalışanlara da verilmelidir. 2023 yılı için 118,80 TL olarak öngörülen yemek ücreti desteği çalıştıkları gün sayısına göre part time çalışanlara verilmelidir. Yemek ücretinin 78,9 TL’ye kadar olan kısmı SGK ve İşsizlik sigortası paylarından muaftır. Ayrıca part time çalışanlara tam zamanlı çalışanlara aynı özlük haklarını vermeyen işverenler kanuni olarak suçlu duruma düşmektedir. Böyle bir anlaşmazlık durumunda olay SGK müfettişleri ve idare mahkemelerinin görevlendireceği bilirkişiler tarafından incelenmektedir. Kanuna aykırı hareket eden işverenler hakkında ise İş Kanunu’na muhalefetten idari yaptırımlar uygulanır.