Haftalık çalışma saati, İş Kanunu 63. maddesinde “çalışma süresi” kavramı adı altında kendine yer bulur. Çalışma süresi, bir işçinin işbaşında geçirdiği süreyi ifade etmek için kullanılır. Genel olarak işçileri ve işverenleri yakından ilgilendiren haftalık ve günlük çalışma saatlerinin en fazla ne kadar olduğudur. Aşağıda İş Kanunu’nun bu konuda neler söylediğini birazdan birlikte göreceğiz.
Mesai saatleri belirlenirken mevzuatta yer alan genel şartlara ve bazı sınırlamalara mutlaka dikkat edilmesi gerekir. Aksi durumda sonuçta ortaya çıkacak olan yaptırımlara uyulması zorunludur. Sizler için haftalık çalışma saati ve günlük çalışma saati ne kadar, haftalık çalışma saati 45 saatin altında olması gerekenler kimler ve mesai saatleri nasıl belirlenir sorularının cevaplarını derledik.
Haftalık Çalışma Saati Ne Kadardır?
Haftalık çalışma saati, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu maddeye göre genel bakımdan çalışma süresi haftada en fazla 45 saat olacak şekilde belirlenmiştir. Aksi kararlaştırılmadığı sürece çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine eşit olarak paylaştırılarak uygulanır. Taraflar anlaştığı taktirde ise haftalık çalışma süresi, günde on bir saati geçmeyecek şekilde farklı günlere paylaştırılabilir.
İdenfit puantaj takibi modülüyle oluşturulan vardiyalara göre haftalık veya aylık olarak belirlenen periyotlarda sistem dışı fazla mesai veya eksik mesai bilgileri yöneticilere raporlanır. Bu durum, kanun dışı fazla çalışmanın önüne geçmek için zemin hazırlarken puantaj alanında kontrolün tamamen sizde olmasına olanak sağlar.
Günlük Çalışma Saati Ne Kadardır?
İş Kanunu madde 67’ye göre, işyerlerinde günlük çalışmanın başlangıç ve bitiş saatleri ile dinlenme süreleri çalışanlara duyurulur. Ayrıca işin niteliğine uygun olarak işin başlangıç ve bitiş saatleri çalışanlar için farklı şekilde uygulanabilir. Yani günlük çalışma saatinin her gün aynı olması zorunlu değildir. Genel kural ise günlük çalışma süresinin 11 saatin üzerinde olamayacağı şeklindedir.
Haftalık Çalışma Saati 45 Saatin Altında Olması Gerekenler Kimler?
Haftalık çalışma saati İş Kanunu hükümlerine göre belirlenirken bazı çalışanlar için özel durumlar da uygulanmıştır. Mevzuata göre bu çalışanların haftalık çalışma sürelerinin 45 saatin altında olması zorunlu tutulmuştur. Peki öyleyse haftalık çalışma saati 45 saatin altında olması gereken çalışanlar kimlerdir?
- Yer altı maden işçilerinin çalışma süreleri; günde en çok 7,5 saat, haftada ise en çok 37,5 saattir,
- Zorunlu ilköğretim eğitimini tamamlamış ve örgün eğitimine devam etmeyen çocukların çalışma süreleri; günde 7 saat, haftada 35 saatten fazla olamaz. Kültür, sanat veya reklam işlerinde çalışan çocukların çalışma süreleri ise günde 5, haftada ise 30 saatten fazla olamaz. Bu süre 15 yaşını tamamlamış çocuklar için günde 8 ve haftada 40 saate kadar olacak şekilde artırılabilir,
- Okula devam eden çocukların eğitim dönemlerindeki çalışma süreleri, günde en fazla 2 saat, haftada ise en fazla 10 saat olabilir. Okul kapalı olduğunda yukarıdaki süreler uygulanır,
- Deniz İş Kanunu’na tabi olarak çalışan gemi işçilerinin çalışma süresi haftada 48 saattir.
Mesai Saatleri Nasıl Belirlenir?
İş Kanunu çerçevesinde işçilerin mesai başlama ve bitiş saatlerine yer verilmemiştir. Yalnızca günlük çalışma başlangıç ve bitiş saatleri ile dinlenme saatlerinin işçilere duyurulacağı ve işin niteliğine göre bu saatlerin işçiler için farklı şekilde düzenlenebileceği şeklinde hüküm mevcuttur. Bu hükümler dışındaki uygulamalar işçi ve işverenin karşılıklı anlaşmasına bırakılmıştır. Yine de kanunda belirlenen genel şartlar ve bazı sınırlamalar aşağıdaki gibidir:
- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. maddesi doğrultusunda; işçilerin haftalık çalışma saati en çok 45, günlük çalışma saati ise en çok 11 olarak belirlenmiştir,
- Mevzuata göre; haftalık 45 saati aşan çalışmalarda işçiler fazla mesai yapmış olur ve fazla çalışma ücreti kapsamında ücretlendirilirler. Her 1 saat fazla çalışma için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarı %50 yükseltilerek işçilere fazla mesai ücreti belirlenir,
- Fazla çalışma için işçinin onayının alınması gerekir. Ayrıca fazla çalışma süresi yılda en fazla 270 saat olabilir,
- 68. maddeye göre; günlük çalışma süresi ortalama bir zamanında işçilere aşağıdaki şekilde ara dinlenme süresi verilir. Bu ara dinlenmeler en az olup aralıksız şekilde verilir ve çalışma süresinden sayılmaz.
- 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
- 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
- 7,5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat.
- 45 saatlik çalışma süresini tamamlamış işçilere yedi günlük bir zaman dilimi içerisinde en az 24 saat dinlenme yani hafta tatili verilir. Mevzuata göre işçilere en az 1 gün hafta tatili verilmesi zorunludur,
- İşçilerin gece çalışmaları 7,5 saati geçemez. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmetleri çalışanları işçinin yazılı onayıyla birlikte 7,5 saat üzerinde çalıştırılabilir,
- Bir yaşından küçük çocuğu olan kadın çalışanlara günde toplam 1,5 saat süt izni verilir,
- İşçi işe girdiğinde uygulanmakta olan mesai saatlerini kabul etmiş sayılır. Fakat sonrasında işveren çalışma saatlerinde değişiklik yapmak isterse işçinin onayını almadan bu düzenlemeyi yapamaz.
Kaynak: 4857 sayılı İş Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf