Gelir vergisi dilimleri ve gelir vergisinin nasıl hesaplanacağı her yıl çalışanlar açısından büyük önem taşıyan konulardır. Türk Dil Kurumu vergi kelimesinin karşılığını, “Kamu hizmetlerine harcanmak üzere devletin, yerel yönetimlerin yasalara göre doğrudan doğruya ya da kimi maddelerin, hizmetlerin fiyatları üstüne ekleyerek dolaylı yoldan yurttaşlardan topladığı para” olarak belirtmiştir. Vergi çeşitleri ilgili kanunlarda tanımlanmış ve farklı amaçlar ve oranlarla yurttaşlara yansıtılmıştır. Gelir vergisi ise gerçek kişilerin gelirleri üzerinden alınan vergidir. Bu gelirler; ürün satışı, taşınmaz veya menkul varlıkların getirisi, serbest meslek faaliyetleri sonucunda elde edilen kazançlar (avukatlar, muhasebeciler, kendi adına çalışan nakliyeciler, danışmanlar), zirai faaliyetler sonucunda elde edilen tarımsal gelirler ile kanunda sayılan diğer bazı gelirlerdir.
Vergi Çeşitleri Nelerdir?
Verginin genel olarak tanımını yaptıktan sonra, Gelir Vergisi Kanunu‘nda tanımlanmış olan vergi çeşitlerini ve detaylarını yakından incelemekte fayda var. Böylelikle bireysel veya kurumsal olarak hangi vergi çeşitlerine tabi olduğunuzu öğrenebilirsiniz. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın açıkladığı listeye göre Türkiye’de 200 civarında vergi kalemi olsa da en sık kullanılan ve tahakkuk ettirilen vergi kalemleri gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, damga vergisi ve emlak vergisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kurumlar Vergisi
Şahısların değil kurum ve kuruluşların kazançlarını vergilendirmek üzere oluşturulan kurumlar vergisine kooperatifler, dernekler, kamu kurumları, sermaye şirketleri, iş ortaklıkları ve vakıflara tarafından işletilen iktisadi işletmeler tabidir.
Katma Değer Vergisi
Günlük hayatımızda en sık karşılaştığımız ve satın aldığımız hemen hemen tüm ürün ve hizmetler üzerinden alınan vergi türüdür. Satılan ürün ve hizmetlere satış esnasında yansıtılır. Mükellefler ay boyunca yarattıkları katma değer üzerinden aylık olarak vergilendirilir. Satılan mal ve hizmetlerden doğan katma değer vergisi ile alınan mal ve hizmetlerden doğan katma değer vergisi arasındaki fark vergi olarak tahakkuk ettirilir. Genel katma değer vergisi oranı %18 olmakla birlikte bazı mal ve hizmet kalemlerinde bu oran %8 olarak belirlenmiştir.
Özel Tüketim Vergisi
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nda belirtilen mal ve ürünlerin satılması esnasında alınan vergi türüdür. Esas amacı gelir elde etmekten çok sosyal adalet sağlamaktır. Çevreye zarar veren akaryakıt ve madeni yağ gibi ürünlerden, karbon emisyon oranı yüksek olan lüks motorlu taşıtlardan, insan sağlığına zarar veren alkol ve tütün mamüllerinden, beyaz eşya ve kürk gibi lüks tüketim ürünlerinden alınır.
Motorlu Taşıtlar Vergisi
Tescilli tüm kara ve hava araçlarının tabi olduğu bu vergi türü yılda 2 kez ödenir. Motorlu Taşıtlar Vergi Kanunu’nunda tanımlı olan ve Karayolları Trafik Kanunu’na göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilmiş bulunan tüm motorlu kara taşıtları bu vergiye tabidir. Ayrıca Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne kayıt ve tescil edilmiş olan uçak ve helikopter sahipleri de motorlu taşıtlar vergisini ödemekle yükümlüdür.
Damga Vergisi
Şahıslar ve kurumlar arasında anlaşma sağlayıcı veya herhangi bir hususu tespit veya ispat eden her tür işlemin gerçekleştirildiği değerli kağıt ve evraklar üzerinden alınan vergi türüdür. Elektronik imza ile dijital ortamda oluşturulan anlaşma ve sözleşmeler de damga vergisine tabidir.
Emlak Vergisi
Türkiye toprakları üzerine inşa edilmiş tüm binalar, kullanım amacı fark etmeksizin emlak vergisine tabidir. İster konut amaçlı apartman ister ticari amaçlı plaza olsun tüm yapılara emlak vergisi tahakkuk ettirilir. Binaların yapıldığı malzeme, kat sayısı, alanı ve kullanım amacı emlak vergisinden muaf olmasını sağlamaz. Sürekliliği olan bir vergi türüdür ve her yıl yeniden tahakkuk eder. Tek seferde ödenebildiği gibi, iki taksit olarak da ödenebilir. Türkiye Cumhuriyeti karasuları dahilinde deniz üzerine inşa edilmiş yapılar da emlak vergisine tabidir. Aslen arazi ve yapı olmak üzere 2 ayrı vergiden oluşsa da halk arasında varlık vergisi adı altında tek vergi olarak bilinir. Emlak vergisinden muaf olmanın şartları kanunda tanımlanmıştır.
Bunlara ek olarak sık karşılaşılan vergi çeşitlerinden bir diğeri ise genel servet vergisidir. Kişilere miras yolu ile kalan menkul, gayrimenkul ve nakdi varlıklar ile bağış yolu ile intikal eden kazançları kapsar. Ayrıca ikramiye ve piyango kazançları da bu vergiye tabidir.
Vergiye Tabi Gelir Nasıl Oluşur?
Gerçek kişilerin bir takvim yılı içinde elde ettikleri gelirin toplam tutarı, vergilendirilecek kısmını ve vergi oranını belirler. Bu hesaplamayı yapabilmek için ilk adım, gerçek geliri oluşturan unsurların net olarak tespit edilip toplanmasıdır. Gelir olarak kabul edilen kazanç türlerini bilmeniz vergi diliminizi hesaplarken işinizi kolaylaştıracaktır.
Ticari Kazançlar
Her tür mal ve hizmet satışı sonucu oluşan kazançlardır.
Zirai Kazançlar
Tarımsal faaliyetler sonucu gerçekleşen kazançlardır.
Ücretler
Ücret, bedensel ya da zihinsel bir emek karşılığında işverenden elde edilen hasılayı ifade eder. Maddi olabileceği gibi ayni veya para ile temsil edilebilen menfaat biçiminde de olabilir.
Serbest Meslek Kazançları
İşveren yanında değil kendi adına çalışan serbest meslek erbaplarının kazandığı gelirleri ifade eder.
Gayrimenkul Sermaye İratları
İrat, sahip olunan gayrimenkullerden doğan kira gelirleri anlamına gelir ve bu kazanç biçimi de vergiye tabidir.
Menkul Sermaye İratları
Taşınmazlardan değil, doğrudan sermayeden kaynaklanan faiz gelirlerini ifade eder.
Diğer Kazanç ve İratlar
Menkul veya gayrimenkullerden kaynaklı değer artışı kazancı gibi ek gelirler bu tanıma giren kazançlardır.
Kimler Gelir Vergisi Mükellefidir?
Gelir vergisi mükellefleri tam mükellef ve dar mükellef olarak ikiye ayrılır. Tam mükellefler, ikametgahı Türkiye’de bulunan, bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturan, resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşlarıdır. Dar mükellefler ise Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerdir ve sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.
2020 Gelir Vergisi Dilimleri Nelerdir?
2019 gelir vergisi dilimleri 2020 takvim yılı için revize edilmiş ve yeniden belirlenmiştir. Gelir Vergisi Kanununun 103. maddesinin birinci fıkrasında yer alan gelir vergisine tabi gelirlerin vergilendirilmesinde esas alınan tarife, 2020 takvim yılı gelir vergisi dilimleri belirlenmesinde esas alınmak üzere aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Gelir vergisi dilimleri 2020 :
- 18.000 TL’ye kadar %15
- 40.000 TL’nin 18.000 TL’si için 2.700 TL, fazlası için % 20
- 98.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL, fazlası için %27
- 98.000 TL’den fazlasının 98.000 TL’si için 22.760 TL, fazlası için %35
3. maddede yer alan 98.000 TL dilimi, ücret gelirlerine ait olduğunda 148.000 TL’nin 40.000 TL’si için 7.100 TL olarak uygulanırken fazlası yine %27 oranında vergiye tabidir. 4. maddede yer alan 98.000 TL’den fazla gelire sahip ücretliler için ise 148.000 TL’den fazlasının 148.000 TL’si için 36.260 TL ve aynı biçimde fazlası için %35 oranında vergi tahakkuk ettirilir.
Gelir Vergisi Ödemesi Ne zaman Yapılır?
Her yıl düzenli olarak 2 taksitte yapılan gelir vergisi ödemesi, basit usule tabi olan ve olmayan mükellefler için farklı ödeme tarihlerine sahiptir. Basit usulde kazanç sağlayan mükellefler ilk taksitlerini şubat ayı, ikinci taksitlerini ise haziran ayı sonuna kadar ödeyebilir. Ancak elde edilen kazançlar sadece basit usulden oluşmuyorsa gelir vergisi ödeme süresi mart ayı ve temmuz ayı sonuna kadardır.