Engelli bireyler tıpkı sosyal hayatta olduğu gibi iş dünyasında da pek çok önemli roller üstlenmektedir. Buna göre engelli bireylerin istihdama katılması devlet tarafından belli şartlara bağlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesine göre işverenler 50 ve daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde en az %3, kamu işyerlerinde ise en az %4 oranında engelli çalışan çalıştırmak zorundadırlar. Engelli çalışan sayısı belirlenirken işyerinin aynı il sınırları içindeki farklı işyerlerinin toplam işçi sayısı dikkate alınmaktadır.
Türkiye’de Engelli Personel Çalıştırma Mevzuatı Nedir?
Türkiye’de engelli personel çalıştırma mevzuatı çeşitli yasal düzenlemelerle belirlenmiştir. Ancak, bu bilgiler zaman içinde değişebilir, bu nedenle güncel bilgilere resmi kaynaklardan ulaşmanız önemlidir. En son güncel bilgilere ulaşmak için Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın resmi web sitelerini kontrol etmeniz önerilir. Türkiye’de engelli bireylerin istihdamını teşvik etmek amacıyla çeşitli teşvikler bulunmaktadır. İŞKUR tarafından uygulanan bu teşvikler arasında prim indirimleri, vergi avantajları bulunmaktadır.
Belirli büyüklükteki işyerlerine, belirli oranda engelli personel istihdamı zorunlu tutulabilir. Bu oran ve uygulama detayları zaman içinde değişebilir, bu nedenle güncel bilgiler için ilgili resmi kaynaklara başvurulmalıdır.
Engelli bireylerin işyerlerinde çalışırken sahip olduğu haklar, diğer çalışanlarla aynıdır. Ancak, engelli bireyin işyerindeki ihtiyaçlarına yönelik düzenlemeler ve bu konuda işverenin sorumlulukları da mevzuatta belirtilmiştir.
Engelli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Düzenlemeler
Engelli çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel ihtiyaçları olur. Bu konuda işverenin, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak gerekli önlemleri alması gerekir. Engelli personel çalıştırılmasına ilişkin düzenlemeler ihale mevzuatında Kamu İhale Genel Tebliğinin 78. Maddesinde yapılmıştır.
İsteklilerin aynı il sınırları içerisinde birden fazla işyerinin bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, ihale dokümanında aynı il bazında elli veya daha fazla işçi çalıştırılmasının öngörüldüğü ihalelerde 4857 sayılı İş Kanununda belirtilen asgari orana uymak kaydıyla idarece tespit edilen engelli işçi sayısı ile bu işçilerin tabi olacağı ücret grubu idari şartnamenin ilgili maddesinde belirtilecek ve bu işçiler için birim fiyat teklif cetvelinde ayrı satır açılır. İdareler tarafından İş Kanununda belirtilen asgari oranının üzerinde engelli işçi çalıştırılmasını öngören düzenleme yapılması da mümkündür. İstekliler tarafından ihale dokümanında öngörülen engelli işçi sayısı ve bu işçiler için Hazinece karşılanacak prim teşvik tutarları dikkate alınarak teklif bedelleri oluşturmaktadır. İlgili mevzuatında engelli işçi çalıştırılmasını kısıtlayan hükümler saklıdır.”
Engelli personel çalıştırma zorunluluğu olduğu halde çalıştırmayan işverenler için 4857 sayılı kanunun 101. Maddesinde belirtilen ceza uygulanır. Madde 101 – Bu Kanunun 30 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak engelli ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her engelli ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için 13.190 Türk Lirası idari para cezası verir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz.
Türkiye’de İşyerinde Engellilere Sağlanan Destekler Nelerdir?
İşverenlere, engelli bireyleri istihdam etmeleri durumunda prim indirimleri sağlanır. Bu, işverenin sigorta primlerini belirli oranlarda düşürür. Engelli bireyleri istihdam eden işverenlere vergi avantajları tanınır. Vergi avantajları, işverenin gelir vergisi mükellefiyeti üzerinden indirimler veya muafiyetler şeklinde olur. İşverenler, engelli bireyleri istihdam etmeleri halinde belirli miktarda mali destek alabilirler. Bu destekler, işe alım sürecinde veya engelli bireyin işe uyum sağlamasını desteklemek için kullanılır. İŞKUR, işverenlere engelli bireyleri işe almak ve yerleştirmek konusunda destek sağlar. Bu destek, işe alım süreçlerinde danışmanlık, uygun adayları belirleme ve işe yerleştirme hizmetlerini içerir.
Engelli çalışanlar için gerekli olan fiziksel veya teknolojik uyarlamalar konusunda destek sağlanır. İŞKUR ve diğer kuruluşlar, işverenlere engelli çalışanlarla etkili iletişim, işyeri kültüründe farkındalık yaratma ve uyum sağlama konusunda eğitim ve danışmanlık hizmetleri sunar.
Engellilerin Emeklilikleri Ne Zaman Olur?
Türkiye’de engellilerin emeklilik şartları, genel emeklilik şartlarından farklılık göstermektedir. Engelliler, belirli bir oranda iş göremez durumda olan bireyler olarak kabul edilmektedir. Ancak bu emeklilik haklarından yararlanmak için bazı kriterlere uymak gerekmektedir.
Engellilerin emekli olabilmeleri için belirli bir süre boyunca prim ödemesi yapmış olmaları gerekir. Bu süre ve prim ödeme miktarları değişir. Engellilik durumu, bir sağlık kurulu raporu ile belgelenmelidir. Bu rapor, kişinin iş göremezliğini ve engel durumunu ortaya koymalıdır.
Engellilik durumu, iş göremezlik oranına göre belirlenmektedir. İş göremezlik oranı belirli bir düzeyin üzerinde olan bireyler, engelli emeklilik haklarından yararlanabilirler. Engelli emeklilik için belirli bir yaş sınırı da dikkate alınır. Ancak, bu şart zaman içinde değişir. Engelli emeklilik için diğer belirli koşullar da aranır. Bu koşullar, SGK tarafından belirlenen mevzuata uygun olarak değişir.
Engelli emeklilik şartları ve hakları zaman içinde güncellenebilmektedir. Dolayısıyla güncel bilgileri SGK’nın web sitesi veya ilgili sosyal güvenlik kuruluşlarından almak önemlidir.
