Fazla mesai hesaplaması kavramı ülkemiz için haftalık 45 saat olan azami çalışma süresini aşan her türlü çalışma aralığını ifade etmektedir. Bu durum işverenin talebi veya izniyle ekstra çalışma şeklinde gerçekleşir. Fazla mesai, çalışanlara ek ücret veya yan haklar sunularak, ekstra çalışma süresinin karşılığını verme amacıyla yapılmaktadır.
Hangi koşullarda fazla mesai yapılacağı, ödeme oranları ve saatlerine ilişkin kurallar iş yasalarına tabidir. İşçi haklarını koruma ve işverenin çalışanlarını adaletli bir şekilde ödüllendirme amacı taşır.
Fazla mesai hesaplaması hakkında bilinmesi gereken her şeyi öğrenmek için imleci aşağı indirebilirsiniz.
Fazla Çalışma Ücretinin Yasal Düzenlemesi
İş Kanunu’nun 41. maddesi, çalışanların fazla çalışma ve fazla mesai sırasında haklarını ve koşullarını düzenleyen önemli bir maddedir.
Bu maddeye göre, fazla çalışma ve fazla mesai şu şekilde düzenlenmelidir;
- Haftalık çalışma süresi 45 saati aşan işlerde, işveren ve çalışan arasında anlaşma sağlanması halinde, haftalık çalışma süresini aşan saatler fazla çalışmadır. Ancak bu fazla çalışma, herhangi bir koşulda haftada 11 saati geçemez. Yani, haftalık çalışma süresi 45 saat ise, fazla çalışma en fazla 11 saat olmalıdır. Özetlemek gerekirse ülkemizde bir kişi yasal olarak haftada maksimum 56 saat çalışmalıdır.
- Haftalık çalışma süresi 45 saat olan işlerde, işveren ve çalışan arasında yapılacak bir yazılı anlaşma düzenler. Haftalık çalışma süresi 45 saatten fazla olup, ulaşılabilir bir yere ulaşma, can ve mal güvenliğini koruma veya makine, tezgah veya diğer donanımın korunması gibi durumlar için gereken fazla çalışma süresi belirlenmelidir.
- Fazla çalışma saatleri, düzenli çalışma saatlerinin belirli bir katı oranında ücretlendirilmelidir. İş Kanunu’na göre, fazla çalışma saatleri için saatlik ücret, düzenli çalışma saatlerinin en az üçte bir fazlası olarak ödenmelidir.
- Fazla mesai yapılması, çalışanın rızası olmadan veya işveren tarafından verilen yazılı izin olmadan mümkün değildir. Ayrıca, fazla çalışma ve fazla mesai işveren tarafından her zaman iptal edilebilir veya değiştirilmelidir.
Hangi Meslek Grupları Fazla Mesai Ücretinden Faydalanamaz?
Kamu sektöründe çalışanlar için fazla mesai ücreti, özel sektördeki çalışanlara kıyasla daha farklı düzenlemelere tabidir. Kamu sektöründe çalışanlar için fazla mesai ücreti ödemesi bazen farklı bir yöntemle hesaplanır.
İtfaiye personeli, sağlık çalışanları, polis gibi çalışanlar için fazla mesai ücreti talep hakkı farklılık gösterir. Bu tür çalışanlar, beklenmedik acil durumlar veya olaylar nedeniyle düzensiz çalışma saatleri yapabilirler. Denizciler ve uzak deniz işçileri için fazla mesai ücreti talep hakkı, uluslararası düzenlemelere bağlıdır. Bu çalışanlar genellikle farklı çalışma düzenlerine sahip olabilirler.
Herkes Fazla Mesai Yapabilir mi?
18 yaşını tamamlamayan sigortalı çalışanlar fazla mesai hesaplaması yapamaz. Buna ek olarak hamileler de fazla mesai yapamaz. Hamileler ve yeni doğum yapmış kişiler sınırlı çalışma saatlerine ahiptir. Dolayısıyla bu kişiler fazla mesai yapamazlar.
Günde 7,5 saatten az çalışan kişiler ve yarı zamanlı çalışan kişiler fazla mesai ücreti alamazlar. Bu kişilerin çalışma saatleri haftalık azami çalışma saati süresini doldurmadığı için mesai ücreti almaları mümkün değildir.
Fazla Mesai Hesaplaması Ücreti Ne Zaman Ödenir?
Birçok işveren, fazla mesai ücretlerini düzenli maaş dönemi içinde öder. Bu, çalışanların düzenli maaşlarıyla birlikte fazla mesai ücretlerini alacakları anlamına gelir. Örneğin, eğer işvereniniz aylık maaş ödüyorsa, fazla mesai ücreti ödemeniz de aylık olarak yapılmalıdır. Bazı işverenler, fazla mesai ücretlerini düzenli maaş dönemi sonunda farklı bir gün içinde öderler. Bu, fazla mesai ücretlerini ayrı bir ödeme olarak sunar.
Fazla mesai ücreti ödemeleri genellikle iş sözleşmelerinde ve işyeri politikalarında ayrıntılı olarak belirtilmelidir. Çalışanlar, fazla mesai ücreti ödeme koşulları hakkında işverenleri veya insan kaynakları departmanlarını danışarak bilgi edinebilirler.
Fazla Mesai Ücreti Ödenmeyen İşçinin Yasal Hakları Nelerdir?
İşçi, fazla mesai ücretlerinin ödenmediği durumda öncelikle işverene başvurmalıdır. İşverenin bu konuda haberdar edilmesi ve sorunun çözümü için bir fırsat tanınması önemlidir. İşçi, bu konuda yazılı bir ihtar da göndermelidir. İşçi, fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi halinde iş mahkemesine başvurmalıdır. İş mahkemeleri, işçi ve işveren arasındaki işçi hakları ihlallerini inceleyen ve çözüm sağlayan yargı organlarıdır.
Ayrıca işçi haklarını korumakla görevli resmi iş idareleri veya denetim organları bulunmaktadır. İşçiler, bu kurumlara başvurarak haklarını savunabilirler. Eğer işçi bir sendika üyesiyse, sendika işçinin haklarını savunmak için yardımcı olur. Sendikalar, üyelerinin işçi haklarını koruma amacı taşır. İşçi, fazla mesai ücretleri ödenmediği durumda tazminat talep edebilir. Ayrıca, gecikmiş ödemeler için yasal faiz talep eder.
İşçi, fazla mesai ücretleri ödenmediğinde işten ayrılmayı düşünebilir. Ancak işten ayrılmadan önce, sözleşme hükümlerine uygun işten ayrılma prosedürlerini izlemesi önemlidir.
