Sosyal Güvenlik Kurumu, milyonlarca çalışanı ilgilendiren ve 16 Nisan 2021 tarihiyle birlikte geçerli olacak yeni bir genelge yayınladı. Covid-19 salgını ardından hayata geçirilen işten çıkarma yasağı ile birlikte gündemde olan “Kod 29” gerekçe gösterilerek birçok çalışan haksız şekilde işten çıkarılmıştı. SGK yaşanan süreçte işverenlerin bu durumu her koşulda kullanmaya başladığı yönünde çalışanlardan çok fazla tepki gelmesi ve iyi niyet sınırlarının aşılması üzerine Kod 29 uygulamasına son vererek ayrı ayrı kodlar uygulanmasına karar verdi.
Bu değişiklikle mesaiye ya da sözleşmeye uymayan bir işçi ile uyuşturucu kullanan, cinsel suç işleyen ya da hırsızlık yapan bir işçinin aynı kod ile işten çıkarılması engellenerek yaşanan haksız durumların ve ağır ithamların önüne geçmek hedefleniyor.
Kod 29 Nedir?
Türk İş Kanunu’na göre işverenler, işçilerin iş akdini feshettikleri zaman SGK’ya bunu bildirmekle yükümlüdür. Bu fesih bildiriminde işçinin hangi gerekçe ile işten çıkarıldığı bir kod numarasıyla belirtilir. İşte bu numaralardan kod 29, işten çıkarma yasağının uygulandığı dönemde işverenler tarafından işçilerin çıkarılmasında kullanılıyor. Kod 29, “İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” anlamına gelir.
İş Kanunu’nun “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlıklı 25/2 maddesi işten çıkarma yasağında istisna kapsamında değerlendiriliyor. 25/2 maddesinde; sürekli ihmal, mazeretsiz işe gelmemek, işyerinde çalışan bir işçiye cinsel tacizde bulunmak, işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde alarak gelmek, hırsızlık yapmak gibi ahlaka aykırı fiiller ve yüz kızartıcı suçlar yer alıyor.
SGK Kod 29’da Düzenlemeye Gitti
SGK, çalışanların pandeminin kötü koşullarından etkilenmesini önlemek için 16 Nisan 2020’de getirdiği fesih kısıtının iyi niyet sınırları aşılarak tutarsız kullanılması sonucunda düzenlemeye gitmeye karar verdi. SGK genelgesinde yapılan açıklamaya göre, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan durumların tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmesine karar verildi. SGK açıklamasında şunlar paylaşıldı:
“Birbirinden farklı fesih nedenlerinin tamamının aynı kod (Kod-29) ile bildiriminin çalışma hayatında belirsizliklere yol açtığının görülmesi üzerine SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için ayrı ayrı kodlar belirlenmiştir. Böylelikle mazeretsiz devamsızlık hali ile hırsızlık gibi birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, olası sorunların önüne geçilecektir.”
Kod 29 Kaldırıldı! SGK Genelgesi 2021/9
Sosyal Güvenlik Kurumu 2021/9 sayılı genelge ile “İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” anlamını içeren 29 numaralı kodu kaldırdı ve yerine aşağıdaki tabloda yer alan kodlar getirildi. Ayrıca genelge bildirisi aşağıdaki şekildedir:
“Kurumumuzun 22/2/2013 tarihli ve 2013/11 sayılı Genelgenin birinci kısım altıncı bölümde yer alan “2.1- İşten ayrılış nedeni” alt başlığındaki işten ayrılış nedenleri tablosundaki “29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” kodu çıkarılmış ve “41-” nolu koddan sonra gelmek üzere aşağıdaki kodlar eklenmiştir.”
| 42 | İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-a |
| 43 | İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-b |
| 44 | İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-c |
| 45 | İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-d |
| 46 | İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-e |
| 47 | İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-f |
| 48 | İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-g |
| 49 | İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-h |
| 50 | İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması. | 4857 sayılı Kanun Madde 25-II-ı |
Kod 29 İle İşten Çıkarmanın Sonuçları Nelerdi?
Kod 29 ile işten çıkarmanın işçi açısından sonuçları nelerdi?
- 29 koduyla işten çıkarma gerçekleştiğinde işçiler kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı haklarından yararlanamıyordu,
- Kod 29 ile işten çıkarılan işçi işsizlik ödeneği alamıyordu,
- Kod 29 gerekçe gösterilerek işten çıkarılan işçi, yeni iş ararken bu kod sebebiyle problemler yaşayabiliyordu.
Pandemide 176 Bin Kişiye Kod 29 Uygulandı
SGK işten çıkarma ve ayrılma kodları ile ilgili herhangi bir veri yayınlamıyor olmasına rağmen elde edilen veriler ışığında değerlendirildiğinde pandemi sürecinde ‘Kod 29’ mağduru 176 bin kişi olduğu belirtiliyor. 34 bin 145 kadın ve 142 bin 517 erkek olmak üzere 176 bin işçi bu kod gerekçe gösterilerek işten çıkarılmış. Kod 29 ile işten çıkarılanların sayısı aylık ortalama 14 bin 772 ve günlük ortalama 491 kişi.
SGK tarafından yapılan açıklamada 16 Nisan 2020’den itibaren uygulanan “fesih kısıtını delmek amacıyla işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışı olmaksızın ‘Kod 29’ kullanılarak çok sayıda çalışanın işten çıkarıldığı” yönünde iddialara şu şekilde cevap verdi:
“Geçmiş dönem SGK verilerine göre işten ayrılış nedeni ‘Kod-29’ olarak belirtilen çalışan sayısı yıllara göre; 2018’de 233 bin 430, 2019’da 194 bin 524, 2020’de 176 bin 662’dir. Fesih kısıtından önceki dönemde aylık ortalama 17 bin çalışanın işten ayrılış nedeni ‘Kod-29’ olarak bildirilmiş iken fesih kısıtından sonraki dönemde bu sayı daha düşük olup aylık ortalama 15 bin kişidir.”
SGK İşten Çıkış Kodları
SGK işten çıkış kodları ile ilgili blog yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Ayrıca SGK işten çıkış kodları şu şekildedir:
01-Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi
02-Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi
03-Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa)
04-Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi
05-Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
08-Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle
09-Malulen emeklilik nedeniyle
10-Ölüm
11-İş kazası sonucu ölüm
12-Askerlik
13-Kadın işçinin evlenmesi
14-Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması
15-Toplu işçi çıkarma
16-Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer iş yerine nakli
17-İş yerinin kapanması
18-İşin sona ermesi
19-Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” no’lu kod kullanılır.)
20-Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” no’lu kod kullanılır.)
21-Statü değişikliği
22-Diğer nedenler
23-İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih
24-İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
25-İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
26-Disiplin kurulu kararı ile fesih
27-İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih
28-İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih
29-İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih
30-Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. Tekrar başlatılmayacaksa “4” no’lu kod kullanılır.)
31-Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih
32-4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih
33-Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi
34-İş yerinin devri, işin veya iş yerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih
37-KHK ile kamu görevinden çıkarma
38-Doğum nedeniyle işten ayrılma
39-696 KHK ile kamu işçiliğine geçiş
40-696 KHK ile kamu işçiliğine geçilememesi sebebiyle çıkış
41-Re’sen işten ayrılış bildirgesi düzenlenenler: SGK tarafından değişik gerekçeler nedeniyle işten ayrılışları re’sen düzenlenenler için seçilecek koddur.
42-İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
43-İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
44-İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
45-İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.
46-İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
47-İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
48-İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
49-İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
50-İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Kaynakça:
