Şirket ana sözleşmesinin şirketlerin kurulumu esnasında mutlaka hazırlanması gerekir. Bu belge Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde şirket tiplerine göre farklılık gösterir. “Şirket ana(esas) sözleşmesi nedir, şirket ana sözleşmesi neleri içerir, şirket türlerine göre esas sözleşme özellikleri nelerdir?” sorularının cevaplarını ve bir şirket ana sözleşme örneğini sizler için derledik.
Şirket ana sözleşmesi nedir?
Şirket ana sözleşmesi, bireylerin hayallerinin veya ideallerinin peşinden giderken kuracakları şirketlerinde kendi kurallarını kendileri belirledikleri şirket anayasası olarak tanımlanır. Şirketin, girişimin resmiyet kazanabilmesi için kuruluş anında ortakların bu belgeyi yazılı olarak düzenleyip imzalaması gereklidir. Ancak Ticaret Sicili Müdürlüğü tarafından tasdik edilen ve şekle tabi olan bu imzalı belge ile ortaklık tüzel kişilik kazanır.
Tüzel kişiliğe sahip ortaklıkların kuruluşunda düzenlenmesi zorunlu olan bu esas sözleşme, mutlaka kanun ve mevzuata uygun olarak hazırlanmalıdır. Şirket ana sözleşmesi, ortaklığın kuruluşundan sona ermesine kadar olan tüm süreçlerdeki kuralları kapsar. Ayrıca ortaklar kanunun emredici hükümleri çerçevesinde şirket esas sözleşmesini serbestçe düzenleyebilir.
Şirket ana sözleşmesi neler içerir?
Şirket ana sözleşmesi, ortaklık ile ilgili birçok süreç hakkında bilgi içerir. Ortaklığın iç ve dış ilişkileri ile ilgili detaylara yer verirken, ortaklar arasındaki hak, yetki ve yükümlülük dağılımına dair de birçok bilgi barındıran çok taraflı ve yazılı bir sözleşmedir. Şirket ana sözleşmesi, ortaklığın temel düzenini ve iskeletini oluştururken ortaklara serbest düzenlenebilir bir ortam da sağlar.
Şirket ana sözleşmesi, ticari unvanı, şirket faaliyet konusu, şirket merkezi, kurucu isimleri, kar dağıtım şekli, şirket temsili bilgileri ve genel kurulun toplanma yöntemi gibi bilgileri içerir. Ayrıca sözleşme ortaklığın; organları, ehliyet sınırları, üçüncü kişilerle ilişkileri, sona ermesi veya tasfiyesi, payları veya pay senetleri, hakları ve birbirlerine karşı yükümlülükleri ile ilgili kanun hükümleri çerçevesinde birçok unsuru barındırır.
Şirket türüne göre ana sözleşme özellikleri
Şirket ana sözleşmesi özellikleri, Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen ticari şirket türleri; anonim, limited, kollektif, komandit, kooperatif şirketler çerçevesinde ayrı ayrı belirlenmiştir. Fakat Ticaret Sicili Müdürlüğü tarafından tasdik edilen ve şekle tabi olan şirket ana sözleşmesi genel özellikleri de mevcuttur. Bunlar:
- Adi komandit şirket dışındaki tüm ticari ortaklıklar şekle tabiidir,
- Şirket ana sözleşmesinde kanun tarafından belirlenen şekil şartlarına uyulmalıdır,
- Şirket ana sözleşmesinin mutlaka yazılı olarak düzenlenmesi gerekir,
- Sözleşme imzalarının noter onaylı olması gerekir. Noter onayı olmayan sözleşmelerin geçerliliği söz konusu değildir,
Peki ticari şirket türlerine göre; limited, anonim, kollektif, komandit, kooperatif şirket ana sözleşmelerinin özellikleri nelerdir?
Limited ortaklıklarda ana sözleşme
Türk Ticaret Kanunu’nun 576. madde özelliklerine göre, limited ortaklık ana sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
- Şirket ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer bilgileri,
- Şirket faaliyet konusu (esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış olarak),
- Ana sermayenin itibari tutarı, paylarının sayısı, imtiyazlar ve ana sermaye paylarının grupları,
- Müdürlerin adı, soyadı, unvanı, vatandaşlıkları,
- Şirket tarafından verilecek ilanların şekli.
Bu maddelere ek olarak ortaklar, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine aykırı olmamak şartıyla kendi tasarruflarında yeni maddeler ekleyebilirler.
Anonim ortaklıkta ana sözleşme
Anonim ortaklık ana sözleşmesi, yazılı şekle tabidir ve sözleşme noter onaylı olmalıdır. Türk Ticaret Kanunu’nun 339. madde özelliklerine göre, anonim ortaklık ana sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
- Şirket ticaret unvanı ve merkezinin bulunduğu yer bilgileri,
- Şirket faaliyet konusu (esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış olarak),
- Şirket sermayesi ile her payın itibari olarak değeri ve bunların ödenme şekil ve şartları,
- Paylar için tanınan imtiyazlar ve devir sınırlamaları,
- Paradan başka sermaye olarak konulan haklar ve ayınlar ile bunların karşılığında verilecek payların miktarı, işletme ve ayın alınması halinde bunların bedeli ve şirketin kurulması amacına yönelik olarak satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirket kuruluşunda hizmetleri geçenlere verilecek olan ücret, ödenek veya ödül tutarı,
- Kurucular, yönetim kurulu üyeleri ve varsa diğer kişilere şirket karından sağlanacak menfaatler,
- Yönetim kurulu üyelerinin sayısı ve bu kişilerden imza yetkisi olanlar,
- Genel kurulların toplantıya çağırma şekli ve oy hakları,
- Şirket belirli bir süre ile sınırlandırılmış ise bu süre miktarı,
- Şirkete ait ilanların verilme şekli,
- Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye payları türleri ve miktarı,
- Şirketin hesap dönemi.
Kolektif şirket ana sözleşmesi
Kolektif ortaklık ana sözleşmesi, yazılı şekle tabidir ve sözleşme imzalarının noterde tasdik edilmesi gerekir. Türk Ticaret Kanunu’nun 213. madde özelliklerine göre, kolektif şirket ana sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
- Ortakların ad, soyad, yerleşim yeri ve uyrukları,
- Ortaklığın Kolektif olduğu bilgisi,
- Şirketin ticaret unvanı ve merkezi,
- Şirketin faaliyet konusu (esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış olarak),
- Her ortağın sermaye olarak koymayı taahhüt ettiği para miktarı; para niteliğinde olmayan sermayenin değeri ve bu değerin belirlenme biçimi; sermaye olarak kişisel emek konulmuş ise bu emeğin niteliği, kapsamı ve değeri,
- Şirketi temsile yetkili kişilerin ad ve soyadları, imza yetkisinin kimlerle paylaşılıp paylaşılmadığı,
Komandit ortaklık ana sözleşmesi
Komandit ortaklık ana sözleşmesi, yazılı şekle tabidir ve sözleşme noter onaylı olmalıdır. Türk Ticaret Kanunu’nun 305. madde özelliklerine göre, komandit ortaklık ana sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
- Ortakların ad, soyad, yerleşim yeri ve uyrukları,
- Ortaklığın Komandit olduğu bilgisi ve hangi ortakların Komandite hangilerinin Komanditer olduğu,
- Ortaklığın ticaret unvanı ve merkezi,
- Ortaklığın konusu,
- Ortakların sermaye borcunun niteliği ve miktarı,
- Temsil yetkisi.
Kooperatif ortaklık ana sözleşmesi
Kooperatif ortaklık ana sözleşmesi, kooperatifin kurumsal yapısını içeren, yapının ana taşları olan organlara ilişkin kuralları, ortakların haklarını ve borçlarını gösteren bir sözleşmedir. Kooperatif ortaklık ana sözleşmesi, kurucular tarafından imzalanmalı ve sözleşme noter onaylı olmalıdır. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu 4. madde özelliklerine göre, kooperatif ana sözleşmesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar şunlardır:
- Kooperatifin adı ve merkezi,
- Kooperatifin amacı ve çalışma konuları,
- Ortaklığı kazandıran ve kaybettiren hal ve şartlar,
- Ortakların pay tutarları,
- Kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi sermayenin en az 1/4’nün peşin ödenmesi,
- Ortakların ayni sermaye koyma durumları,
- Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların sorumluluk durum ve derecesi,
- Kooperatif organlarının görev, yetki ve sorumlulukları ve bunların seçim tarzları,
- Kooperatif temsili ile ilgili hükümler,
- Yıllık gelir gider farklarını hesaplanması ve kullanım şekilleri,
- Kurucuların adı, soyadı ve adresleri.
Yapı kooperatifleri ve taşınmaz mal devri ile ilgili olan kooperatiflerin, ana sözleşmelerinde taşınmaz mal devredileceği ile ilgili taahhüt bulunması gerekir. Sözleşmede yer verilebilecek olan ihtiyari hükümler; genel kurul toplantıları, alınan kararlar, oy kullanılması, kooperatifin çalışma esaslarıyla ilişkiler, birleşme şartları ve süredir.
